De schokgolf die door een van de vijf sterrenstelsels van het Kwintet van Stephan teweeggebracht wordt, is minder ontwrichtend dan verwacht. Waarschijnlijk wordt de schok gedempt door stofdeeltjes in het omringende gas. Dat blijkt uit de analyse van de eerste wetenschappelijke waarnemingen met WEAVE – een deels in Nederland ontwikkeld instrument voor een telescoop op het Spaanse eiland La Palma. Een groep van meer dan vijftig astronomen, onder leiding van Marina Arnaudova (Universiteit van Hertfordshire, VK), presenteert deze eerste wetenschappelijke resultaten vandaag in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
De onderzoekers hebben gekeken naar de bewegingen van gas in het Kwintet van Stephan. Dat is een groepje van vijf sterrenstelsels op 300 miljoen lichtjaar afstand dat in 1877 is ontdekt door de Franse astronoom Édouard Stephan. Een van de vijf sterrenstelsels, NGC 7318b, raast met een snelheid van 3,2 miljoen kilometer per uur door het gebied. Dat veroorzaakt een schokgolf die op zijn beurt voor chaotische bewegingen van gaswolken zorgt.
De onderzoekers ontdekten dat de schokgolf twee gezichten heeft. Als de schok door koud gas trekt, verplaatst hij zich met hoge snelheid, worden elektronen van atomen losgerukt en blijft er een gloeiend spoor van geladen gas achter. Als de schok echter door heet gas heen gaat, zwakt hij af. De onderzoekers vermoeden dat er in het hete gas stofdeeltjes aanwezig zijn die de schokgolf opvangen.
WEAVE staat voor ‘William Herschel Telescope Enhanced Area Velocity Explorer’. Met het instrument kunnen astronomen onder andere snelheden van duizend sterren en sterrenstelsels tegelijk meten. Het hart van WEAVE bestaat uit bijna tweeduizend verplaatsbare glasvezels die wel wat weghebben van een weefgetouw.
WEAVE is ontwikkeld en gebouwd door Nederland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk, met hulp van Frankrijk en Italië. In de zomer van 2021 was het instrument bijna klaar voor gebruik en eind 2022 werden de eerste waarnemingen verricht. Nu, eind 2024, zijn daarvan de resultaten geanalyseerd en gepubliceerd.
De zogeheten first light-waarnemingen werden gedaan met de Large Integral Field Unit. Dit systeem is ontwikkeld en gebouwd door de Optische/Infraroodgroep van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie.
Oorspronkelijk persbericht