Decennialang zijn wetenschappers ervan uitgegaan dat Venus ooit veel meer op de aarde heeft geleken dan nu. Maar volgens onderzoekers van de Universiteit van Cambridge (VK) is onze naaste buurplaneet nooit ‘leefbaar’ geweest. Waarschijnlijk waren de omstandigheden op haar oppervlak van het begin af aan vijandig voor leven (Nature Astronomy, 2 december).
Van een afstand lijken Venus en de aarde sprekend op elkaar. Ze zijn bijna even groot en net als de aarde is Venus een rotsachtige planeet. Maar daar houden de overeenkomsten ook wel zo’n beetje op. Venus is gehuld in dikke wolken van zwavelzuur, en de temperatuur op haar oppervlak bedraagt bijna vijfhonderd graden Celsius.
Ondanks deze extreme omstandigheden speculeren astronomen al tientallen jaren over de mogelijkheid dat er op Venus ooit oceanen van water zijn geweest waarin leven kon gedijen, of dat er zelfs nu nog primitieve organismen kunnen rondzweven in haar dichte wolkendek.
Om daar meer inzicht in te krijgen, hebben onderzoekers van de Universiteit van Cambridge de chemische samenstelling van de atmosfeer van Venus geanalyseerd. Daarbij zijn ze tot de conclusie gekomen dat het binnenste van de planeet veel te droog is om ooit genoeg water te hebben bevat voor oceanen.
Er bestaan twee basistheorieën over hoe de omstandigheden op Venus, sinds haar ontstaan 4,6 miljard jaar geleden, zijn veranderd. Volgens de eerste zijn de omstandigheden op haar oppervlak ooit gematigd genoeg geweest voor de instandhouding van vloeibaar water, maar zorgde een op hol geslagen broeikaseffect – veroorzaakt door sterke vulkanische activiteit – ervoor dat de planeet steeds heter en droger werd. De tweede theorie stelt dat Venus al vanaf haar ontstaan heet was, en dat er nooit vloeibaar water op haar oppervlak kan zijn geweest.
‘Beide theorieën zijn gebaseerd op klimaatmodellen, maar wij kozen een andere benadering, op basis van waarnemingen van de huidige atmosferische chemie van Venus’, zegt Tereza Constantino, postdoc aan het Cambridge Institute of Astronomy. ‘Om de atmosfeer van Venus stabiel te houden, moeten alle chemische stoffen die uit de atmosfeer worden verwijderd ook weer worden aangevuld, omdat het binnenste en het buitenste van de planeet in verbinding staan met elkaar.’
Constantino en haar medewerkers hebben berekend in welk tempo de water-, koolstofdioxide- en koolstofsulfide-moleculen in de atmosfeer van Venus worden vernietigd, en vervolgens door vulkanische gassen moeten worden aangevuld om de atmosfeer stabiel te houden.
Vulkanisme biedt, door de toevoer van gassen naar de atmosfeer, een venster op het inwendige van rotsachtige planeten zoals Venus. Als magma uit de mantel opstijgt naar het oppervlak, komen er gassen vrij uit de diepere delen van de planeet. Op aarde gaat het daarbij, vanwege het waterrijke binnenste van onze planeet, voornamelijk om stoom – waterdamp dus. Maar op basis van de samenstelling van de vulkanische gassen die nodig zijn om de atmosfeer van Venus in stand te houden, ontdekten de onderzoekers dat vulkanische gassen op Venus voor niet meer dan zes procent uit water bestaan. En dat betekent dat het binnenste van Venus erg droog moet zijn.
Aan het einde van dit decennium zal NASA-ruimtesonde DAVINCI onderzoeken of Venus inderdaad altijd al droog is geweest, door dicht langs de planeet te vliegen en een meetsonde te laten afdalen. De resultaten van deze missie kunnen volgens Constantinou ook van belang zijn voor de zoektocht naar leefbare planeten buiten ons zonnestelsel. ‘Als Venus in het verleden leefbaar is geweest, kan dat betekenen dat andere planeten die we hebben ontdekt ook leefbaar zijn’, aldus Constantinou. ‘Maar als Venus nooit leefbaar is geweest, zijn Venus-achtige planeten elders dat wellicht ook niet.’ (EE)
Researchers deal a blow to theory that Venus once had liquid water on its surface