Terug naar Vragen over de oerknal

Waar vond de oerknal plaats?

oerknal
oerknal

Kort antwoord:
Overal!

Langer antwoord:
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, was de oerknal niet een explosie die op een bepaald punt in de lege ruimte plaatsvond. Als dat wél het geval zou zijn, zou de oerknal op een reusachtige vuurwerkexplosie lijken, en zou je inderdaad aan kunnen geven waar die zich dan afspeelde. Je zou dan zelfs verwachten dat er ergens in het heelal een groot leeg gebied is, omdat alles door die explosie met hoge snelheid is weggeslingerd.

Zo is het dus niet. Je kunt in het heelal geen punt aangeven waar de oerknal heeft plaatsgevonden. En een leeg gebied rond dat vermeende 'explosiecentrum' is er ook niet. De reden? De oerknal was geen explosie in de ruimte, maar eerder een explosie van de ruimte.

Het valt beter te begrijpen als je weet hoe je je de uitdijing van het heelal moet voorstellen. Veel mensen denken bij de uitdijing van het heelal aan een beweging van sterrenstelsels van elkaar af, door een bestaande lege ruimte. Maar ook dat is een verkeerde voorstelling van zaken. De uitdijing van het heelal is in werkelijkheid de uitdijing van de lege ruimte zélf.

Sterrenstelsels kunnen wel door de ruimte bewegen (en dat doen ze ook, soms onder invloed van elkaars zwaartekracht), maar zelfs als de sterrenstelsels geen enkele ruimtelijke beweging zouden vertonen, zouden ze als gevolg van de uitdijing van het heelal op steeds grotere onderlinge afstanden komen te staan. De ruimte tussen de sterrenstelsels in dijt namelijk uit. Daardoor nemen alle onderlinge afstanden toe, en worden de sterrenstelsels als het ware van elkaar weggeduwd.

Draai je de film van het heelal in gedachten om, dan kom je tot de conclusie dat de ruimte zélf lang geleden veel 'compacter' was dan nu. Daardoor zat alle materie in het heelal (waaruit zich in de loop van de tijd sterrenstelsels en sterren zouden vormen) miljarden jaren geleden veel dichter opeen gepakt, en was de temperatuur in de kosmos als gevolg van die hoge dichtheid ook enorm hoog.

Ga je nóg verder terug in de tijd, dan kom je terecht in een situatie waarin de hele kosmos gevuld was met een ziedend heet gas - een zogehten plasma, bestaande uit afzonderlijke elektrisch geladen deeltjes. Die hete begintoestand, met een extreem 'compacte' ruimte en een bijbehorende hoge materiedichtheid en temperatuur, is wat sterrenkundigen aanduiden als de oerknal-toestand.

Op die manier beschouwd zal duidelijk zijn dat elk punt in het huidige heelal zich een kleine 14 miljard jaar geleden in die extreme oerknaltoestand bevond. Anders gezegd: élk punt in het heelal heeft die fase lang geleden doorgemaakt, ofwel: de oerknal vond overal plaats.

Hoe het allemaal precies begonnen is, is nog steeds niet echt duidelijk. Met de term 'oerknal' wordt soms het werkelijke ontstaansmoment van het heelal bedoeld (tijdstip 0), maar de huidige natuurkundige theorieën zijn niet toereikend om die gebeurtenis goed te beschrijven.

Terug naar Vragen over de oerknal