Ultracompact X-ray binary stars

Impressie van een ultra-compacte röntgendubbelster, waarin een witte dwerg massa overdraagt aan een neutronenster, via een accretieschijf waar ook twee ‘jets’ uitspuiten. De aarde geeft de schaal aan van het systeem

Disndag 12 maart 2013 is Lennart van Haaften gepromoveerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen op zijn onderzoek naar ultracompacte röntgendubbelsterren (UCRD’s). Hij heeft onderzocht hoeveel UCRD's er zijn en hoe ze ontstaan, hoe ze eruitzien, wat er tijdens hun leven gebeurt en wat er uiteindelijk overblijft.

In een ultracompacte röntgendubbelster eet een neutronenster zijn begeleider op. De neutronenster, een ongeveer 20 kilometer groot restant van een ingestorte reuzenster, zuigt met zijn enorme zwaartekracht gas van de begeleider op. Dit gas wordt verhit tot miljoenen graden terwijl het naar de neutronenster spiraliseert en zendt hierbij röntgenstraling uit.

Uit theoretische modellen blijkt dat er ongeveer honderdduizend UCRD's in de Melkweg zijn, maar we zien er veel minder. Hun waargenomen helderheid suggereert echter dat er meer massa overstroomt tussen beide sterren dan verwacht. Bovendien lijkt het erop dat deze massa-overdracht al vroeg stopt en dat de neutronenster, die inmiddels honderden keren per seconde om zijn as draait, zichtbaar wordt in radiostraling als een milliseconde pulsar. Het is goed mogelijk dat de bijna opgegeten begeleider uiteindelijk helemaal wordt verdampt door de intense straling van de pulsar.

Dinsdag 12 maart 2013
Radboud Universiteit Nijmegen
Promotoren: prof. dr. G. Nelemans en prof. dr. P. J. Groot
Co-promotor: dr. R. Voss