Mind the gap: gas and dust in planet-forming disks - promotie Nienke van der Marel (UL)

Nienke van der Marel promoveerde cum laude op 29 september in Leiden op haar onderzoek naar de structuur van gas en stof in protoplanetaire schijven rond jonge sterren. Van der Marel onderzocht deze jonge sterren met behulp van waarnemingen van de ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) telescoop. In de protoplanetaire schijven worden de planeten gevormd. De focus van het onderzoek van Van der Marel ligt op de zogenaamde ‘transitieschijven’, met een gat in het middelste deel van de stofschijf. Een mogelijke verklaring voor de aanwezigheid van dit gat is dat een planeet zich heeft gevormd en daarbij zijn baan heeft schoongeveegd. ALMA kan inzoomen op de structuur van zowel gas als stof en daarmee deze vraag beantwoorden. Van der Marel presenteert in haar proefschrift de eerste ALMA waarnemingen van koud moleculair gas en stof in transitieschijven. Uit deze waarnemingen blijkt dat het millimeter-stof in deze schijven zich heeft verzameld in een ‘stofval’, waardoor de stofdeeltjes verder kunnen groeien, een belangrijke stap in het planeetvormingsproces. Daarnaast blijkt dat er nog altijd gas aanwezig is in het stofgat van de bestudeerde schijven, waarbij de structuur inderdaad wijst op het schoonvegen door een jonge planeet. Deze ontdekkingen dragen bij aan een beter begrip van planeetvorming. In de komende jaren zal ALMA verder worden uitgebreid en nog scherpere details kunnen zien.

In 2013 publiceerde Nienke van der Marel haar vondst van een stofval in Science. De vondst haalde ook het RTL Nieuws. Later gaf Van der Marel een mini-college over planeetvorming bij Kijk Live. Na haar promotieonderzoek gaat Van der Marel aan de slag bij de Universiteit van Hawaii in Honolulu

Promotie: dinsdag 29 september 2015
Universiteit Leiden, Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen
Promotor: prof. dr. E.F. van Dishoeck (Universiteit Leiden) , C.P. Dullemond (Universität Heidelberg)
Proefschrift (pdf)