Een internationaal team van sterrenkundigen onder Nederlandse leiding heeft aangetoond dat een witte dwergster en een rode dwergster die elke twee uur om elkaar heen draaien, radiopulsen uitzenden. Dankzij waarnemingen met meerdere telescopen konden de onderzoekers de oorsprong van zulke pulsen voor het eerst met zekerheid vaststellen (Nature Astronomy, 12 maart).
De afgelopen jaren zijn er dankzij betere analysetechnieken radiopulsen ontdekt die tussen de seconden en minuten duren en van sterren uit de Melkweg lijken te komen. Er bestaan veel hypotheses voor de veroorzakers van deze pulsen, maar tot nu toe ontbrak hard bewijs. Een internationaal onderzoek geleid door de Nederlandse Iris de Ruiter brengt daar nu verandering in.
De Ruiter, in oktober 2024 gepromoveerd aan Universiteit van Amsterdam, is nu postdoc aan de University of Sydney (Australië). Ze ontwikkelde in het laatste jaar van haar promotieonderzoek een methode om radiopulsen van seconden tot minuten te zoeken in het archief van de radiotelescoop LOFAR. Tijdens het verbeteren van de methode ontdekte ze één puls in waarnemingen uit 2015. Toen ze daarop meer archiefdata uit hetzelfde hemelgebied doorspitte, ontdekte ze zes extra pulsen. Alle pulsen komen van een bron met de aanduiding ILTJ1101.
Vervolgwaarnemingen met behulp van de 6.5-m Multiple Mirror Telescope in Arizona en de Hobby-Eberly Telescope in Texas (Verenigde Staten) lieten zien dat het niet om één flitsende ster gaat, maar om twee sterren die samen de puls veroorzaken. De twee sterren, een rode dwerg en een witte dwerg, draaien elke 125 minuten om hun gemeenschappelijke zwaartepunt. Ze bevinden zich ongeveer 1600 lichtjaar van ons vandaan in de richting van de Grote Beer.
De astronomen vermoeden dat de radiostraling ontstaat door de interactie van de rode dwerg met het magnetisch veld van de witte dwerg. In de toekomst willen ze de ultraviolette straling van ILTJ1101 in detail bestuderen. Daarmee kunnen ze de temperatuur van de witte dwerg bepalen en meer te weten komen over de geschiedenis van de witte en rode dwerg.
Door de ontdekking weten astronomen nu dat neutronensterren niet het monopolie hebben op heldere radioflitsen. De afgelopen jaren zijn door andere onderzoeksgroepen ongeveer tien van dit soort radio-flitsende systemen ontdekt. Die teams hebben echter nog niet kunnen vaststellen of deze pulsen afkomstig zijn van een witte dwerg of van een neutronenster. (EE)
Volledig persbericht