De ESO Very Large Telescope in Chili heeft er weer een goeddeels Nederlands instrument bij: de eerste opnamen zijn gemaakt met VISIR (VLT Imager Spectrometer in the InfraRed). Deze geavanceerde infrarood-camera en -spectrometer is eind maart gemonteerd onder Melipal, een van de vier 8,2 meter VLT-telescopen. Dankzij het nieuwe, mede door ASTRON in Dwingeloo gebouwde, instrument kon Melipal diep in het centrum van ons Melkwegstelsel kijken, waar grote aantallen sterren dicht rond een centraal zwart gat draaien. Voor optische telescopen gaat dit turbulente gebied volledig schuil achter gas- en stof-wolken.
Infrarood astronomie was tot nu toe grotendeels aangewezen op satellieten, omdat de atmosfeer vrijwel al het licht in dat golflengtegebied absorbeert. VISIR maakt gebruik van een 'gat' in de atmosfeer tussen 10 en 20 micrometer dat wel infrarood licht doorlaat. Desondanks zijn complexe technische voorzieningen nodig om opnames te kunnen maken. Zo dient het instrument gekoeld te worden tot -250 graden celsius (de detectors zelf tot -270 graden, een paar graden boven het absolute nulpunt) en moet het binnenwerk vacuum gezogen zijn. Ook zijn speciale procedures nodig ('chopping' en 'nodding', het periodiek bewegen van de secundaire spiegel en de hele telescoop) om het astronomisch object te kunnen onderscheiden van het infrarood licht dat de aardatmosfeer zelf uitstraalt.
Co-Principal Investigator Jan-Willem Pel verwacht veel van 'zijn' instrument: 'VISIR biedt ons een unieke waarnemingsmogelijkheid in het mid-infrarood, namelijk spectroscopie met een zeer hoge resolutie. Dat geeft heel nieuwe mogelijkheden, zoals het opsporen van warm moleculair waterstofgas, wat waarschijnlijk een belangrijke component van ons Melkwegstelsel is.'
Co-Principal Investigator Jan-Willem Pel verwacht veel van 'zijn' instrument: 'VISIR biedt ons een unieke waarnemingsmogelijkheid in het mid-infrarood, namelijk spectroscopie met een zeer hoge resolutie. Dat geeft heel nieuwe mogelijkheden, zoals het opsporen van warm moleculair waterstofgas, wat waarschijnlijk een belangrijke component van ons Melkwegstelsel is.'
De opname van het centrum van de Melkweg, bijvoorbeeld, is een compositie van drie infrarood-'kleuren', 8,6 micrometer (weergegeven als blauw), 12,8 micrometer (groen) en 19,5 micrometer (rood), uitgezonden door respektievelijk een koolwaterstof, door neongas en door stofdeeltjes die door nabije sterren zijn opgewarmd.
Vergeleken met infrarood-satellieten als ISO en IRAS kan VISIR, dankzij de veel grotere spiegel van de VLT-telescoop, tien maal kleinere details waarnemen en bovendien haalt de spectrometer een veel hogere resolutie. VISIR's officiele 'first light' status werd bereikt in de nacht van 30 april, waarna in de twee weken daarna meer opnamen gemaakt zijn.
VISIR is gebouwd door een consortium bestaande uit het instituut ASTRON te Dwingeloo en het Franse instituut SAP nabij Parijs met medewerking van de Rijksuniversiteit Groningen. ASTRON heeft de spectrometer, het hart van het instrument, ontworpen, gebouwd, getest en geinstalleerd.
Meer informatie:
Mark Bentum
bentum@astron.nl
Aanvullend beeldmateriaal (ASTRON)
ESO-persbericht, met meer gedetailleerde technische informatie.