Astronomen die gebruik maken van ESO’s geavanceerde exoplanetenjager HARPS hebben vandaag een rijke buit van meer dan vijftig nieuwe exoplaneten gepresenteerd. Zestien van deze exoplaneten zijn ‘superaardes’, en één daarvan bevindt zich in de leefbare zone van zijn ster. Door de eigenschappen van alle tot nu toe met HARPS gevonden planeten te onderzoeken, hebben de astronomen ontdekt dat ongeveer vier van de tien sterren die op de zon lijken minstens één planeet hebben die lichter is dan Saturnus.
De HARPS-spectrograaf van de 3,6-meter telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) is de meest succesvolle planetenzoeker ter wereld. Het HARPS-team, onder leiding van Michel Mayor (Universiteit van Genève, Zwitserland), heeft vandaag de ontdekking gepresenteerd van meer dan vijftig nieuwe exoplaneten, waaronder zestien superaardes. Nooit eerder werden zoveel van zulke planeten tegelijkertijd aangekondigd. De presentatie van de nieuwe ontdekkingen vindt plaats bij een conferentie over extreme planetenstelsels in Wyoming (VS), waar 350 exoplaneetdeskundigen bijeenkomen.
‘De oogst van ontdekkingen met HARPS, die een buitengewoon rijke populatie omvat van superaardes en Neptunusachtige planeten bij sterren die vergelijkbaar zijn met onze zon, overtreft alle verwachtingen. Beter nog: de nieuwe resultaten laten zien dat de ontdekkingen elkaar steeds sneller opvolgen,’ zegt Mayor.
In de acht jaar dat HARPS zonachtige sterren met behulp van de radiale-snelheidsmethode onderzoekt, zijn meer dan 150 nieuwe planeten met dit instrument ontdekt. Ongeveer tweederde van alle bekende exoplaneten met massa’s van minder dan een halve Neptunusmassa staat op naam van HARPS. Deze vele successen zijn het resultaat van honderden waarnemingsnachten.
Dankzij HARPS-waarnemingen van 376 zonachtige sterren kunnen astronomen nu ook veel beter schatten hoe waarschijnlijk het is dat een ster zoals de zon in het gezelschap is van lichte planeten (anders dan gasreuzen). Zij komen tot de conclusie dat ongeveer veertig procent van zulke sterren minstens één planeet heeft die lichter is dan Saturnus. De meeste exoplaneten met de massa van Neptunus of minder lijken voor te komen in stelsels met meer dan één planeet.
Met de hardware- en software-upgrades die momenteel worden uitgevoerd, wordt HARPS steeds beter in het opsporen van rotsachtige planeten waar leven mogelijk is. Voor een nieuwe verkenning zijn tien nabije zonachtige sterren geselecteerd. Deze sterren waren al met HARPS bekeken en bleken geschikt te zijn voor uiterst nauwkeurige radiale-snelheidsmetingen. Na twee jaar onderzoek heeft het team astronomen vijf nieuwe planeten ontdekt die minder dan vijf keer zo zwaar zijn als de aarde.
‘Deze planeten behoren tot de beste doelwitten voor toekomstige ruimtetelescopen om de atmosfeer van de planeet te onderzoeken op tekenen van leven, door op de chemische signatuur van bijvoorbeeld zuurstof te letten,’ aldus Francesco Pepe (Sterrenwacht van Genève, Zwitserland), hoofdauteur van een van de recente onderzoeksartikelen.
Een van de onlangs aangekondigde nieuwe planeten, HD 85512 b, is naar schatting slechts 3,6 maal zo zwaar als de aarde en bevindt zich aan de rand van de leefbare zone – de smalle strook rond een ster waar onder de juiste omstandigheden vloeibaar water kan bestaan.
‘Tot nu toe is dit de lichtste planeet die met de radiale-snelheidsmethode is opgespoord en zich mogelijk binnen de leefbare zone van zijn ster bevindt, en de tweede lichte ster die met HARPS binnen een leefbare zone is ontdekt,’ voegt Lisa Kaltenegger (Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Duitsland, en Harvard Smithsonian Center for Astrophysics, Boston, VS), deskundige op het gebied van de leefbaarheid van exoplaneten, daaraan toe.
De steeds groter wordende nauwkeurigheid van de nieuwe HARPS-survey maakt het nu mogelijk om planeten van minder dan twee aardmassa’s te ontdekken. HARPS is nu zo gevoelig dat hij radiale-snelheidsamplitudes van aanzienlijk minder dan 4 km/u kan detecteren.
Meer informatie en illustraties op de ESO-website
Vijftig nieuwe exoplaneten ontdekt met exoplanetenjager HARPS
