Zwicky-prijs
Ewine van Dishoeck is hoogleraar moleculaire astrofysica aan de Sterrewacht Leiden en verbonden aan het Max Planck Institute for extraterrestrial Physics in Garching, Duitsland. Na een MSc in theoretische kwantumchemie behaalde zij haar doctoraat in de astrochemie in 1984 aan de Universiteit Leiden, en bekleedde posities aan Harvard, Princeton en Caltech voordat zij in 1990 terugkeerde naar Leiden.
Van 2007-2021 was zij wetenschappelijk directeur van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), en sinds 2009 is zij co-Editor van Annual Reviews of Astronomy and Astrophysics. Van 2018-2021 was van Dishoeck president van de Internationale Astronomische Unie (IAU).
Ze heeft verschillende prestigieuze prijzen ontvangen, waaronder de Nederlandse Spinozaprijs 2000, de Albert Einstein World Award of Science 2015, de Kavli Prize for Astrophysics 2018 en twee ERC Advanced Grants. Zij is lid van verschillende academies, waaronder die van Nederland, de VS, Duitsland en Noorwegen.
Van Dishoeck heeft haar carrière gewijd aan het begrijpen hoe moleculen het heelal om ons heen vormgeven. Met haar unieke en alomvattende benadering, die waarnemingen, laboratoriumstudies en astronomische modellering omvat, heeft zij pionierswerk verricht op het gebied van de astrochemie en een revolutie teweeggebracht in ons begrip van de fysische processen die leiden tot de vorming van sterren en planeten, door het spoor van moleculen te bestuderen, van stervormingswolken tot protoplanetaire schijven.
Naast haar baanbrekende wetenschappelijke werk is Van Dishoeck een actief lid van de astronomische gemeenschap. Zo stond ze mede aan de wieg van een aantal grote observatoria, op de grond en in de ruimte, zoals ALMA, Herschel en Webb. Haar wetenschappelijke visie, leiderschap en politieke vaardigheden stelden haar in staat een sleutelrol te spelen in alle fasen van deze projecten. Het vertrouwen dat de gemeenschap in haar oordeel heeft, blijkt ook uit haar lidmaatschap van de besluitvormingsorganen van de ESA en van beoordelingscommissies van topinstituten voor astronomisch onderzoek.
MERAC-prijs
Helmer Koppelman studeerde astrofysica aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij in 2016 cum laude zijn MSc behaalde met zijn onderzoek maar de evolutie van ‘gaten’ in koude sterstromen. Koppelman verdedigde zijn proefschrift aan de Rijksuniversiteit Groningen in 2020, eveneens cum laude.
In zijn opmerkelijk uitgebreide proefschrift heeft Koppelman theorie, simulaties en enorme datasets gecombineerd om nieuw licht te werpen op de structuur, dynamica en ontstaansgeschiedenis van de Melkweg-halo. Met behulp van gegevens van ruimtesatelliet Gaia ontdekte hij een grote groep sterren die samen de lokale galactische halo vormen, gevormd na een grote fusie die ongeveer 10 miljard jaar geleden plaatsvond. In zijn proefschrift onderzocht hij verder het gebruik van baanfrequenties om de gaten in smalle stelsels te begrijpen, met als doel grenzen te stellen aan de aanwezigheid en eigenschappen van (donkere materie-) klonters in de halo.
Koppelman werd vervolgens postdoc aan het Institute for Advanced Study in Princeton. Hij keerde terug naar Nederland om een nieuwe carrière te beginnen als data scientist. Het proefschrift van Koppelman werd uitgevoerd onder supervisie van Amina Helmi en Eline Tolstoy.
Aan de Zwicky-prijs en de MERAC-prijs zijn geldbedragen verbonden van resp. CH 5.000 en € 25.000.
Meer over de prijzen:
Zwicky
Merac