Thijs de Graauw (1942) is een expert in infrarood- en sub-millimeter-astronomie met veel ervaring in het ruimteonderzoek, bij ESA en vooral bij het Netherlands Institute for Space Research (SRON), waar hij zeven jaar directeur was en voor twee ruimte-instrumenten (ISO-SWS en Herschel-HIFI) Principal Investigator. Vanaf 2003 was hij als buitengewoon hoogleraar verbonden aan de Sterrewacht Leiden. De Graauw is enthousiast over zijn benoeming: “ALMA is een van de belangrijkste projecten in de sterrenkunde van de komende 25 jaar en gaat voor vele doorbraken zorgen, bijvoorbeeld op het gebied van ster- en planeetvorming. Ook als project is het bijzonder interessant. Er zijn vier continenten bij betrokken en dat is op zich al een uitdaging.”
Alle onderdelen van ALMA worden op het noordelijk halfrond gemaakt en geïntegreerd tot grotere eenheden die naar Chili worden verscheept. Daar worden ze verder geassembleerd tot werkende ontvangers en antennes, die vervolgens op een hoogvlakte worden geplaatst en gekoppeld. “De integratie van al die onderdelen vraagt een mondiale en coherente sturing van de productielijnen, vanaf de kleinste componenten tot aan de grotere eenheden”, zegt De Graauw. “Dat ALMA al tijdens de constructiefase gaat worden gebruikt voor waarnemingen geeft het leiderschap een extra dimensie. Om die twee aspecten synergetisch te laten plaatsvinden vraagt een innovatieve benadering door het management.”
Elk van de ALMA-antennes zal zijn uitgerust met een aantal ontvangers, waarvan de afzonderlijke signalen in een correlator bij elkaar worden gebracht om zo een beeld van de hemel te vormen. De procedure is in principe dezelfde als die al decennialang bij de Nederlandse Westerbork Synthese Radio Telescoop wordt gevolgd, met dit verschil dat ALMA op meer dan honderd keer kortere golflengten zal werken, en op golflengten van ongeveer een millimeter zo’n 500 maal scherper zal zien. Omdat de atmosfeer, en vooral de waterdamp daarin, straling met zulke korte golflengten absorbeert, is ervoor gekozen ALMA te bouwen in de kurkdroge Chileense Atacama-woestijn, op de hoogvlakte van Chajnantor. Nederland neemt deel in ALMA via de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) die in het noorden van Chili meerdere grote telescopen beheert.
ALMA
De ALMA-schotels worden op de faciliteit op 3000 meter hoogte eerst in elkaar gezet en getest. (c) NOVA/ESO
