Met deze mooie kop maakte de NOS-website al melding van alweer een meting die voor het eerst gedaan is op het oppervlak van Mars. Deze keer ging het om metingen gedaan door het RAD instrument boven op de rover. Dit instrument – een stralingsdetector – meet stralingsdeeltjes met hele hoge energie. Dit is onder andere kosmische straling en zonnewind. Deze straling is erg schadelijk voor mensen.
Straling
Om het wat specifieker te maken hier toch even wat getalletjes. Straling wordt uitgezonden met een bepaalde hoeveelheid energie, gemeten in electronvolt of joule. De hoeveelheid straling (de dosis) die iets levends, dus bijvoorbeeld een mens, plant of bacterie, opneemt, wordt uitgedrukt in sievert. Deze dosis wordt uitgedrukt in de hoeveelheid energie (in joule) per kilogram.
De dagelijkse hoeveelheid straling waaraan een Nederlander per jaar is blootgesteld is ongeveer 2 millisievert. Deze hoeveelheid komt voor het grootste deel van natuurlijke straling en voor een klein deel uit straling die gebruikt wordt bij bijvoorbeeld medisch onderzoek.
Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat deze hoeveelheid straling schadelijke gevolgen voor de gezondheid heeft. Een zeer hoge dosis straling is echter wel schadelijk. Een hoge dosis straling krijg je bijvoorbeeld door plotseling aan zeer sterke straling blootgesteld te worden (bijvoorbeeld bij een kernramp), maar ook door langere tijd iets minder sterk bestraald te worden.
Als voorbeeld: een paar keer per jaar een röntgenscan krijgen, met redelijk hoge energie, is geen probleem, maar iedere dag met een röntgenapparaat werken wel. Daarom zijn er richtlijnen opgesteld voor de hoeveel straling waaraan mensen die met straling werken maximaal mogen worden blootgesteld per jaar. De limiet in Nederland is 20 millisievert. Deze hoeveelheid valt ook nog ruim binnen de hoeveelheid waarvan geen schadelijke gevolgen bekend zijn.
Straling op Mars
Hoe relevant is dit voor Mars? In tegenstelling tot de aarde, heeft Mars geen magnetisch veld. Op aarde houdt het magnetische veld een groot deel van de kosmische straling tegen en de dampkring ook nog een beetje. Mars heeft echter ook nog eens een hele ijle dampkring. Met andere woorden, het zou nog wel eens gevaarlijk kunnen zijn op Mars. Kosmische straling kan zo een stralingsdosis van 2 sievert opleveren. Dit is vrij ongezond, zeker als je bedenkt dat 4 sievert toch in de meeste gevallen wel dodelijk is.
Luchtdruk
Nu heeft Curiosity niet alleen de straling gemeten maar tegelijkertijd ook de luchtdruk. En deze blijkt nogal te variëren gedurende de dag. ‘s Nachts stijgt de luchtdruk en overdag daalt hij weer. Dit komt doordat overdag het oppervlak wordt opgewarmd door de zon, waarbij de lucht opstijgt en atmosfeer naar boven en opzij uitzet. Hierdoor wordt de druk op het oppervlak minder. ‘s Nachts als het oppervlak weer afkoelt, krimpt ook de atmosfeer weer terug en drukt deze weer harder op het oppervlak. Dit is goed te zien op deze figuur:
Veilig voor astronauten?
Uit de combinatie van de stralings- en luchtdrukmetingen is nu gebleken dat de hoeveelheid straling op het oppervlak in tegengestelde richting varieert met de luchtdruk – als de luchtdruk omhoog gaat, gaat de stralingsdosis naar beneden. Dus de Marsatmosfeer blijkt toch een beetje straling tegen te houden. En wat nog veel beter is – zelfs zoveel straling dat de dosis die nu gemeten is niet dodelijk is voor mensen. Het is nog niet bekend hoeveel straling er nou precies gemeten is en wat dat op jaarbasis inhoudt. Verder is de zon nu relatief rustig, dus het is maar afwachten hoeveel straling er gemeten wordt als er een zonnevlam uitbarst. Maar voorlopig kunnen we voorzichtig positief zijn over de effecten voor astronauten.
Inge Loes ten Kate is onderzoekster aan de Universiteit van Utrecht en is sinds zes jaar betrokken bij de ontwikkeling van de Marsverkenner Curiosity. Zij houdt voor de NOS een blog bij over de verkenningstocht van de Marswagen.
Bron: NOS
