Een groep van meer dan vijftig astronomen, onder leiding van Marina Arnaudova (Universiteit van Hertfordshire, Verenigd Koninkrijk) presenteert deze eerste wetenschappelijke resultaten vrijdag in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
3,2 miljoen kilometer per uur
De onderzoekers keken naar het bewegen van gas in het Kwintet van Stephan. Dat is een groep van vijf sterrenstelsels op 300 miljoen lichtjaar afstand die in 1877 is ontdekt door Édouard Stephan. Een van de vijf sterrenstelsels, NGC 7318b, snelt door het gebied met 3,2 miljoen kilometer per uur. Dat veroorzaakt een schokgolf die op zijn beurt voor chaotische bewegingen van gaswolken zorgt.
Twee gezichten
De onderzoekers ontdekten dat de schokgolf twee gezichten heeft. Als de schok door koud gas beweegt, verplaatst hij zich met hoge snelheid, worden elektronen van atomen losgerukt en blijft er een gloeiend spoor van geladen gas achter. Als de schok echter door heet gas gaat, zwakt hij af. De onderzoekers vermoeden dat er in het hete gas stofdeeltjes aanwezig zijn die de schokgolf opvangen.
Eerste resultaten
“Vijftien jaar geleden bedachten we WEAVE. Het was een ambitieus idee en in de afgelopen jaren gaf ik soms de moed bijna op”, zegt Scott Trager (Rijksuniversiteit Groningen) en wetenschappelijke projectleider van WEAVE. “Maar na veel en hard werk door een team van onderzoekers en technici is het zover en hebben we de eerste resultaten.”
Weefgetouw
WEAVE staat voor William Herschel Telescope Enhanced Area Velocity Explorer. Met het instrument kunnen astronomen onder andere snelheden van duizend sterren en sterrenstelsels tegelijk meten. De kern van WEAVE bestaat uit bijna tweeduizend verplaatsbare glasvezels die wel wat weghebben van een weefgetouw.
WEAVE is ontwikkeld en gebouwd door Nederland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk met hulp van Frankrijk en Italië. In de zomer van 2021 was het instrument bijna klaar voor gebruik. Eind 2022 werden de eerste waarnemingen verricht. Nu, eind 2024, zijn daarvan de resultaten geanalyseerd en gepubliceerd.
Tekst gaat verder na afbeelding.
De kern van WEAVE met verplaatsbare glasvezels die wel wat weg hebben van een weefgetouw. De gele ring is ongeveer 60 centimeter in diameter. (c) Gavin Dalton/Oxford University/STFC [hoge resolutie]
Large Integral Field Unit
De zogeheten first light-waarnemingen werden gedaan met de Large Integral Field Unit. Dit systeem is ontwikkeld en gebouwd door de Optische/Infraroodgroep van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie.
Tekst gaat verder na afbeelding.
De Large Integrated Field Unit waarmee de eerste waarnemingen werden gedaan. De zwarte zeshoek in het midden is het hart van het instrument. Het systeem is ontwikkeld en gebouwd door de Optische/Infraroodgroep van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie. (c) NOVA [hoge resolutie]
Wetenschappelijke artikelen
WEAVE first light observations: Origin and dynamics of the shock front in Stephan's Quintet. Door: M.I. Arnaudova et al. In: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 22 november 2024. [origineel (open access) | preprint (pdf)]
The wide-field, multiplexed, spectroscopic facility WEAVE: Survey design, overview, and simulated implementation. Door: S. Jin et al. In: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Volume 530, Issue 3, May 2024 [origineel (open access)]
Een zeshoek met oranje en blauwe WEAVE-gegevens die gaan over geïoniseerd waterstofgas. Oranje is veel geïoniseerd gas, blauw is weinig geïoniseerd gas. De zeshoek is ongeveer zo breed als onze Melkweg. De WEAVE-gegevens zijn gelegd over een afbeelding van Stephan's Quintet gemaakt met de James Webb-ruimtetelescoop en aangevuld met groene lijnen van de LOFAR-telescopen. (c) Marina Arnaudova et al. [hoge resolutie]
Engels persbericht via Isaac Newton Group of Telescopes.