Bij Nederlandse wetenschappers, ook die binnen de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), komen de aangekondigde bezuinigingen in het hoofdlijnenakkoord hard aan. Voor sterrenkundigen geldt dit met name voor het terugdraaien van de Sectorplannen. Hiermee komen onder andere het voortbestaan van het NOVA Optisch/Infraroodlab in Dwingeloo en het submm-lab in Groningen in gevaar, die geheel uit de Sectorplangelden worden gefinancierd. De labs zijn 25 jaar geleden opgezet en uitgegroeid tot wereldspeler op het gebied van astronomische instrumentatie.
Ook op wetenschappelijk gebied werken de sterrenkundige instituten van de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen sinds de oprichting van NOVA nauw samen, evenals op het gebied van communicatie, en educatie voor het primair en voortgezet onderwijs. Deze aanpak heeft tot vele nationale en internationale successen geleid, inclusief acht sterrenkundigen die een Spinozaprijs hebben gewonnen, de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap.
Astronomie is een hoog-technisch vakgebied waarin topwetenschappers en -ingenieurs van over de hele wereld samenwerken om de nieuwste technologieën te ontwikkelen om het heelal te bestuderen. Nederland speelt hierin al tientallen jaren een voortrekkersrol, in samenwerking met het bedrijfsleven. “Het is een soort proeftuin waarin we als industrie geprikkeld worden om innovatieve apparatuur te ontwerpen die het uiterste van ons vergt”, zegt Kees Buijsrogge, Director Space & Scientific Instrumentation van TNO. “Zo zijn we wereldleider in laser-guide-startechnologie en adaptieve-spiegeltechnologie, om turbulentie in de atmosfeer te meten en daarvoor te kunnen corrigeren. Dat komt ons nu van pas in de opkomende markt van laser-satellietcommunicatie – een nieuwe manier om veilig en supersnel informatie te verzenden en ontvangen.”
Uitvoerend NOVA-directeur Michiel Rodenhuis noemt als ander voorbeeld de rol van VDL, expert op het gebied van precisie-mechatronische systeemontwerpen. VDL bouwt de ondersteuningsstructuur voor de 39 meter grote hoofdspiegel van de ELT, die in aanbouw is in Noord-Chili, - tot een nauwkeurigheid van een miljoenste millimeter. “We spelen hiermee in de Champions League van wereldwijde technologieontwikkeling – precies wat Nederland als innovatieland nodig heeft.”
De unieke kweekvijver waar wetenschappers, ingenieurs en hightechbedrijven samenkomen, is een magneet voor jong talent. “Sterrenkunde is een prachtig vakgebied”, zegt directeur Ignas Snellen van de Sterrewacht Leiden. “De grote vragen over de oorsprong van ons heelal, de zoektocht naar andere werelden, de extreme fysica van zwarte gaten: het trekt begaafde jonge talenten naar bèta-technisch onderzoek die vervolgens een superopleiding krijgen en beschikbaar komen voor het Nederlandse bedrijfsleven – een win-win situatie. Als de voorgenomen maatregelen worden uitgevoerd, wordt het hart uit de Nederlandse sterrenkunde weggerukt en komt dit allemaal in gevaar.”
Dat beaamt Carsten Dominik, die als directeur van het sterrenkundig instituut Anton Pannekoek aan de UvA de huidige voorzitter is van het NOVA-bestuur: “Dit raakt ons inderdaad in het hart. Elke wetenschapper begrijpt dat onze samenleving goede en slechte tijden kent, dat je met de conjunctuur mee moet bewegen en dat niet altijd alles financieel mogelijk is. Maar als de plannen die nu op stapel staan echt doorgaan, wordt alles wat we in 25 jaar hebben opgebouwd weggegooid. Een groot verlies en eeuwig zonde. Wij willen zo snel mogelijk in gesprek met de nieuwe minister van OCW om de alarmerende situatie te bespreken.”