Een internationaal team van astronomen met een grote Nederlandse inbreng heeft 72 nieuwe kandidaat-sterrenstelsels ontdekt in de diepste waarneemcampagne ooit. Dat is bijzonder omdat het onderzochte stuk hemel al tot in detail bestudeerd was. De astronomen gebruikten het mede in Nederland ontwikkelde MUSE-instrument op ESO’s Very Large Telescope in Chili. De sterrenkundigen publiceren hun resultaten in tien artikelen in een speciale editie van het vakblad Astronomy & Astrophysics.
De astronomen keken met de Very Large Telescope in detail naar het Hubble Ultra Deep Field. Dat is een gebied in het zuidelijke sterrenbeeld Oven (Fornax) dat de Hubble-ruimtetelescoop eerder uitgebreid heeft bestudeerd.
De onderzoekers vonden 72 kandidaat-sterrenstelsels die de Hubble-ruimtetelescoop over het hoofd had gezien. De kandidaat-sterrenstelsels moeten nog nader onderzocht worden voordat ze van het predicaat 'kandidaat' af kunnen.
Lyman-alpha
De 72 kandidaat-sterrenstelsels zijn zogeheten Lyman-alpha-stralers. Ze lijken alleen licht te geven in een bepaalde frequentie. Doordat het MUSE-instrument het licht uiteenrafelt in losse frequenties werden de 72 kandidaat-sterrenstelsel opeens wel zichtbaar.
De onderzoekers konden met de MUSE-spectrometers tien keer meer detail zien in het al intensief bestudeerde stuk hemel. Naast de 72 kandidaat-sterrenstelsels maten ze ook nog de afstanden en de eigenschappen van 1600 zeer zwakke, zeer verre sterrenstelsels die ontstonden toen het heelal nog jong was. De gegevens leveren meer inzicht in het samensmelten van sterrenstelsels, galactische winden en stervorming in het jonge heelal.
Jarle Brinchmann (Universiteit Leiden), hoofdauteur van een van de artikelen die de resultaten van het onderzoek beschrijven. "MUSE is uniek. Het instrument levert informatie op over sommige van de vroegste sterrenstelsels in het heelal. We leren dingen over deze sterrenstelsels die alleen mogelijk zijn dankzij spectroscopie. Denk bijvoorbeeld aan de chemische samenstelling en de bewegingen van de sterrenstelsels."
De resultaten van MUSE zijn verzameld voordat het instrument werd uitgerust met adaptieve optiek die corrigeert voor verstoringen in de atmosfeer. De komende tijd worden er dan ook nog meer revolutionaire gegevens verwacht.
MUSE
MUSE staat voor Multi Unit Spectroscopic Explorer. Het instrument bevindt zich op de Very Large Telescope van ESO in Chili. MUSE is een verzameling van 24 spectrometers die licht uiteenrafelen in losse kleuren. MUSE heeft geen bewegende delen en is zeer stabiel. Daardoor kan het scherpe afbeeldingen maken die na samenvoegen een gedetailleerd, diep beeld vormen. Het instrument is gemaakt onder Franse leiding. Sterrenkundigen en ingenieurs van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) hebben aan MUSE meegewerkt onder leiding van Joop Schaye van de Universiteit Leiden. Nederland heeft ook de testfaciliteit voor MUSE geleverd.
Artikelen
Het onderzoek wordt gepresenteerd in een serie van tien wetenschappelijke artikelen die verschijnen in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
Engels ESO-nieuwsbericht | Nederlands ESO-nieuwsbericht
Sterrenkundigen blikken dieper in heelal dan ooit
