Astronomen uit Nederland en de VS hebben het grootste aantal Einstein-ringen ooit gevonden. Van negentien nieuwe zwaartekrachtlenzen, die werden ontdekt met behulp van het Sloan Digital Sky Survey (SDSS) en waarnemingen met de Hubble Ruimte Telescoop, blijken acht echte optische Einstein-ringen te zijn.
Daarvan waren er tot nu toe maar drie bekend. De voorlopige bevindingen van het Nederlands-Amerikaanse team, dat onder
leiding staat van de Groningse astronoom Léon Koopmans en de
Harvard-astronoom Adam Bolton, worden vanaf februari 2006 in een reeks van drie artikelen gepubliceerd in The Astrophysical Journal.
Een Einstein-ring wordt gevormd als het licht van een extreem ver verwijderd sterrenstelsel (enkele miljarden lichtjaren afstand van de aarde) wordt afgebogen door de zwaartekracht van een ander, dichterbij staand stelsel, dat zich precies op de verbindingslijn met de aarde bevindt. Ze zijn het meest visuele en spectaculaire voorbeeld van de kromming van ruimte en tijd door massieve objecten als sterrenstelsels, zoals voorspeld door Albert Einstein toen hij zijn Algemene
Relativiteitstheorie ontwikkelde. De zwaartekrachtlenzen vergroten en vervormen beelden van ver weg staande objecten en werken dus als een soort optische lens. Einstein dacht dat het effect nooit waargenomen zou worden, omdat de kans op het vormen van deze lenzen heel erg klein is.
De negentien nieuwe zwaartekrachtlenzen zijn gevonden in de tot nu toe grootste zoektocht - Sloan Lens ACS Survey (SLACS) - naar dit soort zeldzame systemen. Door naar het lichtspectrum van bijna 200.000 sterrenstelsels te kijken, die dankzij het SDSS zijn gevonden, hebben Koopmans en zijn collega's eerst alle mogelijke zwaartekrachtlens-kandidaten geselecteerd, om die vervolgens met de Hubble Ruimte Telescoop in veel groter detail te gaan waarnemen.
Behalve dat zwaartekrachtlenzen spectaculaire, vervormde beelden van een achtergrondstelsel laten zien, geven ze ook inzicht in de verdeling van lichte (sterren en gas) en donkere materie in de sterrenstelsels die als lens fungeren. Donkere materie is een exotische vorm van materie, die 90 procent van alle materie in het heelal vormt, en die astronomen alleen nog maar door hun zwaartekrachtwerking
hebben waargenomen. Door deze donkere materie te bestuderen hopen sterrenkundigen meer te leren over hoe sterrenstelsels in het vroege heelal zijn gevormd uit kleine concentraties materie.
Meer plaatjes op de Hubble-website
Spectaculair aantal ‘Einstein-ringen’ ontdekt
