Jarenlang hebben astronomen zich het hoofd gebroken over twee even heldere en even grote vlekken op een röntgenfoto van de groep melkwegstelsels die onder sterrenkundigen bekend staat als de cluster Abell 3128. Het raadselachtige aan de twee röntgenvlekken was het feit dat ze dan wel even groot en helder waren, maar dat de samenstelling van de gaswolken totaal verschillend leek. Terwijl de ene vlek duidelijk veroorzaakt werd door een hete gaswolk die rijk is aan metalen die vrijkomen bij supernova-explosies in de melkwegstelsels, leek de andere vlek bij een gaswolk te horen die een hoeveelheid metalen bevat veel lager dan ooit in een cluster is waargenomen. Wat de astronomen zagen stond haaks op de gangbare theorieën over hoe deze grote structuren in het heelal ontstaan.’
De waarnemingen met de ruimtetelescoop XMM-Newton toonden aan dat de gaswolk die de raadselachtige röntgenvlek veroorzaakte op 4,6 miljard lichtjaar van ons vandaan staat, maar liefst zes keer zo ver weg als de cluster Abell 3128. ‘We bleken dus naar twee totaal verschillende objecten te kijken die toevallig vanuit ons perspectief exact in dezelfde gezichtslijn staan’, zo vertelt promovendus Norbert Werner.
Clusters van melkwegstelsels zijn de grootste structuren in het universum. Ze bestaan uit tientallen tot honderden melkwegstelsels die ieder weer uit honderden miljarden sterren bestaan. Zwaartekracht is de samenbindende factor. Het tientallen miljoenen graden hete gas dat zich in de clusters bevindt zendt röntgenstraling uit en is daarmee zichtbaar
voor ruimtetelescopen als XMM-Newton. Gedetailleerde analyse van deze röntgenstraling vertelt astronomen meer over de samenstelling en daarmee de herkomst van het gas.
De resultaten van het onderzoek van Norbert Werner en Jelle Kaastra zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
SRON-persbericht
Röntgenfoto gemaakt met XMM-Newton van het gebied rond de cluster Abell 3128. De heldere vlek links is het hete gas in de onlangs ontdekte verre cluster, de vlek rechts is het hete gas dat zich bevindt in de cluster Abell 3128. (c) SRON, Werner et al. 20
