1. Actueel
  2. Nieuws

Quasars blijken twee soorten vuurwerk af te steken

De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, in Chili heeft 66 radioschotels die straling opvangen uit het heelal. (c) ESO
De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, in Chili heeft 66 radioschotels die straling opvangen uit het heelal. (c) ESO

Quasars steken niet één maar twee soorten vuurwerk af. Niet alleen de kern van het sterrenstelsel van de quasar straalt fel. Ook een geboorte-explosie van sterren buiten de kern zorgt geregeld voor kosmisch vuurwerk. Dat blijkt uit internationaal onderzoek onder leiding van de Groningse hoogleraar Peter Barthel met behulp van de ALMA-telescoop in Chili. De sterrenkundigen publiceren hun bevindingen vandaag in het vakblad Astrophysical Journal Letters.

Quasars zijn de ultra-felle kernen van sterrenstelsels op miljarden lichtjaren afstand. Ze stralen zo fel onder invloed van een superzwaar zwart gat dat materie aanzuigt die heet gaat gloeien. De moeder-sterrenstelsels van quasars zijn echter lastig te bestuderen door het felle licht van de quasar zelf. Enkele jaren geleden had het team van Barthel al het vermoeden dat de moederstelsels van quasars veel nieuwe sterren produceren. De nieuwe ALMA-waarnemingen bevestigen dit.

De ALMA-afbeeldingen van drie verre quasars laten duidelijk zien dat geboorte-explosies van jonge sterren verantwoordelijk zijn voor de verwarming van een deel van het stof. Peter Barthel (Rijksuniversiteit Groningen): "De millimeterstraling die we detecteren bewijst het bestaan van de ster-geboorte-explosies. Bovendien vinden ze plaats vlak buiten de fel stralende kernen. Er is dus sprake van dubbel vuurwerk."

Studente José Versteeg (Rijksuniversiteit Groningen) speelde een belangrijke rol bij de analyse van de gegevens. "Alle drie de quasars laten het dubbele vuurwerk zien. We publiceren nu eerst de uitgebreide analyse van quasar 3C298. Daarna rond ik de complete studie af."

ALMA
De ALMA-telescoop is een netwerk van (sub)millimetertelescopen op een vijf kilometer hoog plateau in de Chileense Andes. De telescopen maken opnamen met extreem hoge beeldscherpte van de millimeterradiostraling van astronomische objecten. ALMA vangt onder andere straling op van koud gas van atomen en kleine moleculen. Ook kan het warme wolken van kosmisch stof met daarin grote moleculen detecteren.

Artikel
ALMA resolves the stellar birth explosion in distant quasar 3C298. Door Peter Barthel, José Versteeg, Pece Podigachoski (Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen), Martin Haas (Ruhr Universität, Bochum, Duitsland), Belinda Wilkes (Harvard University, Cambridge, VS), Carlos de Breuck (ESO, München, Duitsland) en George Djorgovski (Caltech, Pasadena, VS). In Astrophysical Journal Letters, 866, 1, 4 oktober 2018 (gratis preprint).