Europese astronomen hebben een planeet van ongeveer één aardmassa opgespoord die rond een ster van het nabije Alfa Centauri-stelsel draait. Het is de lichtste exoplaneet die tot nu toe bij een zonachtige ster is ontdekt. De planeet is gedetecteerd met het instrument HARPS van de 3,6-meter telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, Chili. Dit onderzoeksresultaat wordt op 17 oktober 2012 online gepubliceerd in het tijdschrift Nature.
Alfa Centauri is een van de helderste sterren aan de zuidelijke hemel en, met een afstand van slechts 4,3 lichtjaar, tevens de meest nabije buur van ons zonnestelsel. Hij bestaat in werkelijkheid uit drie sterren: een stelsel van twee zonachtige sterren die op geringe afstand om elkaar draaien, Alfa Centauri A en B geheten, en een zwakke rode ster op grotere afstand: Proxima Centauri. Al sinds de negentiende eeuw speculeren astronomen over mogelijke planeten bij deze sterren, de meest nabije locatie voor leven buiten het zonnestelsel, maar de diverse zoekacties leverden niets op. Tot nu toe dan.
‘Onze waarnemingen met het HARPS-instrument, die zich over meer dan vier jaar uitstrekken, hebben een klein, maar echt signaal opgeleverd van een planeet die elke 3,2 dagen een rondje om Alfa Centauri B volbrengt,’ zegt Xavier Dumusque (Sterrenwacht Genève, Zwitserland, en Centro de Astrofisica da Universidade do Porto, Portugal), hoofdauteur van het onderzoeksartikel. ‘Het is een buitengewone ontdekking die het uiterste van onze techniek heeft gevergd!’
Het Europese team heeft de planeet opgespoord door de kleine schommelingen in de beweging van de ster Alfa Centauri B te detecteren die het gevolg zijn van de zwaartekrachtsaantrekking van de eromheen cirkelende planeet. Dat effect is heel klein: het zorgt ervoor dat de ster met een snelheid van slechts 51 centimeter per seconde (1,8 km/uur) heen en weer gaat – ongeveer de snelheid van een kruipende baby. Dit is de hoogste meetnauwkeurigheid die ooit met deze methode is bereikt.
Alfa Centauri lijkt sterk op de zon, maar is iets kleiner en minder helder. De nu ontdekte planeet heeft een massa die een beetje groter is dan die van de aarde en draait op ongeveer zes miljoen kilometer om zijn ster – een afstand die aanzienlijk kleiner is dan de afstand van Mercurius tot de zon in het zonnestelsel. De andere heldere component van de dubbelster, Alfa Centauri A, staat honderden keren verder weg, maar moet toch een zeer heldere verschijning zijn aan de hemel boven de planeet.
Sinds hetzelfde onderzoeksteam in 1995 de eerste exoplaneet bij een zonachtige ster ontdekte, zijn meer dan achthonderd exoplaneten opgespoord. De meeste daarvan zijn echter veel groter dan de aarde, vele zo groot als Jupiter. De uitdaging waar astronomen nu voor staan is om een planeet op te sporen die ongeveer dezelfde massa heeft als de aarde en in de leefbare zone om een andere ster draait. De eerste stap is nu gezet.
‘Dit is de eerste planeet van vergelijkbare massa als de aarde die ooit bij een zonachtige ster is ontdekt. Zijn omloopbaan ligt heel dicht bij zijn ster, waardoor het er veel te heet is voor leven zoals wij dat kennen,’ aldus mede-auteur en teamlid Stéphane Udry (Sterrenwacht Genève). ‘Maar het is mogelijk dat er meer planeten om deze ster cirkelen. Onze andere HARPS-resultaten en nieuwe ontdekkingen van Kepler laten duidelijk zien dat de meeste lichte planeten deel uitmaken van stelsels met meerdere planeten.’
‘Dit resultaat is een belangrijke stap in de richting van de detectie van een tweeling van de aarde in de onmiddellijke nabijheid van de zon. We leven in opwindende tijden!,’ besluit Dumusque.
Meer afbeeldingen en video's op de ESO-website
Planeet opgespoord bij naburige ster
