Tijdens de Nederlandse Astronomenconferentie te Lommel, België (15 tot 17 mei 2013) zal de Pastoor Schmeitsprijs voor de Sterrenkunde worden uitgereikt aan Dr. Rychard J. Bouwens, verbonden aan de Sterrewacht van de Universiteit Leiden.
De prijs wordt eens in de drie jaar toegekend aan een astronoom met de Nederlandse nationaliteit of volgens de Nederlandse wet ingezetene in Nederland, die in de voorafgaande drie jaar een wetenschappelijke bijdrage heeft geleverd van uitzonderlijk belang. Hij/zij dient ten tijde van het verschijnen van de publicatie van genoemde bijdrage de leeftijd van veertig jaar nog niet te hebben bereikt. Het bestuur beslist over de toekenning aan de hand van voordrachten uit de Nederlandse astronomische gemeenschap.
Dr. Rychard J. Bouwens (1972) is Universitair Docent aan de Sterrewacht van de Universiteit Leiden. Hij is geboren in de Verenigd Staten van Amerika, waar hij in 1999 promoveerde aan de Universiteit van California Berkeley bij Prof. Joe Silk op een proefschrift met de titel “Galaxy formation and evolution: Models and measurements”. Voordat hij naar de Sterrenwacht van de Universiteit Leiden kwam in 2010 werkte hij als Postdoctoral Fellow bij de University of California Santa Cruz. Zijn werk richt zich op de evolutie van melkwegstelsels diep in het heelal, d.w.z. in een hele vroege fase van de ontwikkeling van het heelal. Met name zijn recent werk met o.a. de Hubble Space Telescope, dat zich concentreerde op het vinden en bestuderen van de verste (en derhalve jongste, veel minder dan een miljard jaar) melkwegstelsels in het heelal heeft grote aandacht gekregen (vele honderden citaties voor een drietal sleutelpublicaties).
Niet alleen de ontdekking van een van de verste melkwegstelsels, maar ook het bepalen van hun eigenschappen, tot de grenzen van de gevoeligheid van de huidige instrumenten, is van fundamenteel belang geweest voor ons begrip van wat voor soort melkwegstelsels het jonge heelal bevolken en hoe deze verschillen van de melkwegstelsels die we nu, in een veel latere fase van de ontwikkeling van het heelal, om ons heen waarnemen. Hij heeft aangetoond dat de opbouw en evolutie van melkwegstelsels in de eerste miljard jaar sinds de oerknal heel snel verliep.
De Schmeitsprijs is vernoemd naar de in 1851 in Sittard geboren Maria Paschalis Schmeits, vele jaren kapelaan van de Sint Servaas in Maastricht en daarna pastoor in Venray. Toen hij in 1919 overleed liet hij 2000 gulden na voor, zoals hij schreef: “Het bevorderen van de studie der sterrenkunde, onder alle menschelijke wetenschappen de hoogste, naar welk doel gestreefd wordt door het uitloven en uitkeren van prijzen aan hen die zich, naar het oordeel van een in te stellen jury, voor de astronomische wetenschape het meest verdienstelijk hebben gemaakt”. Schmeits was een bijzonder man. Hij wordt omschreven als iemand met een grote belangstelling voor de natuurwetenschappen en de humaniora. Zelf deed hij verschillende sterrenkundige waarnemingen. Als kapelaan was hij nauw betrokken bij de restauratie van de Sint Servaes eind negentiende eeuw, waarover hij ook veel publiceerde.
Aan de Pastoor Schmeitsprijs is een geldbedrag van 1500 Euro verbonden. De eerdere prijswinnaars zijn Hennie Lamers (1980), Jan van Paradijs (1983), Ewine van Dishoeck (1986), Michiel van der Klis (1989), Xander Tielens (1991), Rens Waters (1995), Koen Kuijken (1998), Pascale Ehrenfreund (2001), Peter van Dokkum (2004), Eline Tolstoy en Simon Portegies Zwart (twee winnaars in 2007) . In 2010 waren er wederom twee winnaars: Amina Helmi en Joop Schaye.