De vorming van sterren zoals onze zon is een proces dat zich niet in alle rust voltrekt. Terwijl de voorloper-ster groeit, verhit hij zijn omgeving en spuwt ‘jets’ van gas uit, die door de omringende donkere wolken ploegen. Dat leidt tot schokken waarbij veel watermoleculen worden gevormd die nu door Herschel in beeld zijn gebracht. Een van de belangrijkste vragen in het vormingsproces van jonge sterren is hoe de aanwas en het verlies van massa zich over de tijd voltrekken.
Van Dishoeck is verrast over de kwaliteit van de metingen: “We krijgen veel mooiere ‘water-kaarten’ met PACS dan we hadden gehoopt, en bovendien al zo vroeg in de missie”. De eerste spectra laten duidelijk zien waar de jonge ster de donkere nevels doet oplichten. De Herschel-telescoop, met aan boord drie instrumenten - PACS, Spire en het in Nederland gebouwde HIFI – werd in mei van dit jaar gelanceerd. PACS is een geavanceerde camera/spectrograaf die op ver-infraroodgolflengten dwars door stofwolken kan heenkijken en laat zien hoe die energierijke processen in de buurt van een protoster zich voltrekken.
In een tweede spectrum, genomen van de Valenstijns(‘Roos’)nevel (NGC 7129), laten Van Dishoeck en collega’s zien dat wanneer jonge sterren hun omgeving opwarmen, bevroren watermoleculen weer verdampen, net zoals gebeurt op kometen in ons eigen zonnestelsel als gevolg van de opwarming door de zon. De wolk die is gezien, bevat genoeg water om een miljoen oceanen mee te vullen. “We zien letterlijk het ‘bewateren’ van deze roos”, zegt medewerker Tim van Kempen.
“De eerste PACS-spectra laten duidelijk zien dat water unieke informate levert over de ontwikkeling van een jonge ster en de interactie met zijn omgeving. We wachten nu met spanning de eerste spectra van HIFI af, die ons in staat zullen stellen om – samen met de PACS-data – de groeistuipen van sterren in detail te ontrafelen. Als alles volgens plan gaat kunnen we de HIFI-gegevens begin maart 2010 verwachten”, aldus Van Dishoeck. Het uiteindelijke doel van dit Herschel-programma is ook om te bepalen waar water in de ruimte wordt gevormd en hoe dit water op nieuwe planeten, vergelijkbaar met de aarde, terechtkomt.
Het onderzoek vond plaats in het kader van het Herschel-programma ‘Water in Star-forming Regions’ (WISH)
Meer informatie over Herschel
