Een internationaal team astronomen, onder wie Gijs Nelemans van de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft een nieuw soort supernova ontdekt. De onderzoekers, onder leiding van Hagai Perets van Harvard en het Weizmann Instituut in Israël, laten zien dat supernova 2005E in het melkwegstelsel NGC 1032 niet tot een van de twee bekende soorten supernova's behoort: niet de ineenstorting van een zware ster, maar ook niet de nucleaire explosie van een witte dwerg. Mogelijk is het een tussenvorm: het ineenstorten van een witte dwerg. De resultaten worden deze week in Nature gepubliceerd.
"Al vlak na de ontdekking, nu bijna 5 jaar geleden, bleek er iets vreemds aan de hand te zijn met supernova 2005E: een type Ib supernova, die de ineenstorting van een zware ster zou moeten zijn, maar dan in een melkwegstelsel zonder zware sterren", zegt Avishay Gal-Yam van het Weizmann Instituut, die betrokken was bij de allereerste waarnemingen. De supernova bleek ook nog eens veel minder helder te zijn dan normale explosies en een opvallende hoeveelheid calcium in het spectrum te laten zien, wat suggereert dat er (explosieve) heliumverbranding in het spel is.
"Het heeft lang geduurd voordat we goed wisten welke kant we op moesten denken", licht Hagai Perets toe. "Pas toen de analyse van de spectra van een paar maanden na de supernova lieten zien dat er in de explosie maar heel weining materiaal was uitgestoten, werd bevestigd dat het niet de ineenstorting van een zware ster betreft." Het team heeft in de afgelopen tijd druk gezocht naar meer informatie over deze supernova en ontdekte dat er in de archieven meer van dit soort supernova’s zijn, die nooit eerder goed zijn bestudeerd. De eigenschappen van al deze explosies wijzen in dezelfde richting: een nieuw soort explosie.
"Het zijn spannende tijden voor het onderzoek van supernova’s", zegt mede-onderzoeker Gijs Nelemans. "Door meer en betere waarnemingen worden nu regelmatig objecten gevonden die nog niet bekend waren. De uitdaging is nu om al die nieuwe fenomenen, zoals laatst ook supernova 2002bj - beschreven in een artikel van Poznanski in Science - in te passen in onze theoretische kennis van de fysica van dubbelsterinteracties." De kleine hoeveelheid uitgestoten massa, de lage lichtkracht en de producten van heliumverbranding wijzen op de verbranding van een laagje helium op het oppervlak van een witte dwerg, of de ineenstorting van een witte dwerg doordat deze helium heeft opgenomen van een begeleidende ster.
Maar wat precies de voorloper was van deze explosie is nog niet bekend. "Ook hier weer, net als met de al bekende supernova-explosies, moeten we alle mogelijkheden benutten om in kaart te brengen welke explosies horen bij welke dubbelsterren", benadrukt Nelemans. Hier in Nijmegen bijvoorbeeld richten we ons vooral op het zoeken naar voorlopers in röntgenarchieven. "Laatst hebben we daarmee nog een mogelijke voorloper van een 'gewone' ineenstorting van een Wolf Rayet ster (een zogenaamde type Ib supernova) gevonden", een resultaat dat is gepubliceerd in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Nieuw soort supernova ontdekt
