Minutieuze analyses van honderden fotografische platen van de ster J1407 tussen 1890 en 2007 tonen geen sterverduisteringen. Robin Mentel, masterstudent aan de Universiteit Leiden, kon geen verduisteringen ontdekken van de ster J1407 door J1407b, een planeet met mogelijke reuzenringen. Er kunnen overigens nog wel sterverduisteringen zijn geweest, omdat de meetreeks gaten bevat. Het onderzoek van Mentel is geaccepteerd voor publicatie in het vaktijdschrift Astronomy and Astrophysics.
Robin Mentel bestudeerde J1407. Dat is een zonachtige ster van ongeveer 16 miljoen jaar jong op zo'n 460 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Centaur. De ster liet in 2007 een vreemde serie sterverduisteringen zien. In 2015 kwam een team van onderzoekers, onder wie Mentels begeleider Matthew Kenworthy, met een verklaring voor die verduisteringen. Er zou een planeet, J1407b, rond de ster draaien met een reusachtig ringenstelsel dat meer dan honderd keer zo groot was als het ringenstelsel van Saturnus. In 2016 liet Kenworthy met collega's zien dat het ringenstelsel eigenlijk alleen goed stand kan houden als de ringen tegen de draairichting bewegen van de planeet rond de ster. En nu, in 2018, heeft het Leidse team laten zien dat er in grote periodes tussen 1890 en 2007 geen sterverduisteringen hebben plaatsgevonden.
Mentel, toen nog bachelorstudent op bezoek in Leiden vanuit Duitsland, bestudeerde twee jaar geleden 490 fotografische platen met daarop J1407. De oudste platen zijn van de Harvard DASCH survey en komen uit 1890. Er zijn ook platen van verzamelingen van observatoria in Bamberg en Sonneberg. Mentel vergeleek de helderheid van de ster J1407 met twee even heldere sterren die op de foto's in de buurt liggen. Als de ster J1407 op enig moment verduisterd zou zijn, dan zou deze minder helder op de foto staan dan de twee nabije sterren. Mentel kon geen verduisteringen ontdekken. Als extra controle vergeleek Mentel J1407 met een derde ster in de beurt die juist even zwak was als J1407 bij de verduistering van 2007.
Dankzij de uitkomsten van het onderzoek konden de onderzoekers vervolgens uitrekenen hoe lang de tijd tussen twee sterverduisteringen zou kunnen zijn. Mentel en zijn collega's denken dat er in 2021 of 2024 mogelijk weer een sterverduistering kan zijn. Daar zullen ze dus op moeten wachten.
Professionele sterrenkundigen en amateursterrenkundigen over de hele wereld houden de ster J1407 inmiddels continu in de gaten. Als er in 2021 een verduistering zou zijn, kunnen grote telescopen meteen op de ster worden gericht.
De onderzoekers bedanken overigens in hun wetenschappelijke artikel de op 29 oktober 2017 overleden Alison Doane. Zij was de curator van de Harvard Astronomical Plate collection en leerde aan de onderzoekers hoe ze de platen het beste konden bestuderen. Ook zorgde Doane er voor dat in januari 2016 61.000 platen konden worden gered van een overstroming van het Harvard College Observatory.
Wetenschappelijk artikel
Constraining the period of the ringed secondary companion to the young star J1407 with photographic plates. Door R.T. Mentel (1, 2), M.A. Kenworthy (1), D.A. Cameron (3), E.L. Scott (4), S.N. Mellon (9), R. Hudec (5, 6), J.L. Birkby (7,8), E.E. Mamajek (9, 10), A. Schrimpf (2), D.E. Reichart (9), J. B. Haislip (9), V.V. Kouprianov (9), F.-J. Hambsch (11, 12), T.-G. Tan (11, 13), K. Hills (11) J.E. Grindlay (8). Accepted for publication in Astronomy and Astrophysics.
1. Universiteit Leiden
2. Philipps-Universität Marburg, Duitsland
3. Cameron College, Lawton, Verenigde Staten
4. Chinese Academy of Sciences, Beijing, China
5. Czech Technical University, Praag, Tsjechië
6. Kazan Federal University, Kazan, Rusland
7. Universiteit van Amsterdam
8. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, Verenigde Staten
9. Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Pasadena, Verenigde Staten
10. University of Rochester, Verenigde Staten
11. American Association of Variable Star Observers
12. Vereniging Voor Sterrenkunde, (VVS), ROAD Observatory, Mol, België
13. Perth Exoplanet Survey Telescope, Australië
Englishe version of this news item
Net sluit zich rond planeet met reuzenringen dankzij foto's uit 1890
