Nederland ontwikkelt ogen en bril voor zwaartekrachtsgolftelescoop in de ruimte

Nederland is in de race om hardware te leveren voor LISA, de eerste ruimtetelescoop voor zwaartekrachtsgolven. De NWO-instituten SRON en Nikhef willen samen met twee Nederlandse bedrijven de 'ogen' ontwikkelen. TNO begint aan de 'bril'. Sterrenkundige Gijs Nelemans (Radboud Universiteit) kijkt uit naar de nieuwe instrumenten.

Astronomen gebruiken zwaartekrachtsgolven om gebeurtenissen in het heelal waar te nemen die onzichtbaar zijn voor onze huidige telescopen, zoals botsingen tussen stellaire zwarte gaten of neutronensterren. Observatoria op aarde zijn niet in staat om zwaartekrachtsgolven met een lengte van meer dan 10.000 kilometer waar te nemen, zodat bijvoorbeeld superzware zwarte gaten onzichtbaar blijven.

ESA lanceert in 2034 daarom de Laser Interferometer Space Antenna (LISA), die met zijn meetarmen van 2,5 miljoen kilometer veel langere golflengtes kan detecteren. Met behulp van die enorme meetarmen, gevormd door laserstralen tussen drie afzonderlijke satellieten, detecteert LISA zwaartekrachtsgolven via minuscule veranderingen in de onderlinge afstanden.

Nederlands consortium
Twee Nederlandse samenwerkingsverbanden willen hardware voor LISA leveren. TNO gaat prototypes ontwikkelen voor het richten van delen van de optica: LISA's bril. Hiermee kunnen bijvoorbeeld de laserstralen precies uitgelijnd worden. Nikhef, Bright Photonics en Smart Photonics starten onder leiding van SRON de ontwikkeling van een prototype van de zogenoemde quadrant-fotodiodes: het laserdetectiesysteem oftewel LISA's ogen. Over ongeveer een jaar moeten beide prototypes klaar zijn, als een eerste proeve van bekwaamheid.

LISA en de Nederlandse wetenschap
Het Nederlandse samenwerkingsverband dat aan LISA werkt, wordt vertegenwoordigd door prof. Gijs Nelemans van de Radboud Universiteit, die ook de initiator is van Nederlandse hardware-bijdragen aan LISA. Hij kijkt uit naar de nieuwe instrumenten: "De combinatie van de korte en lange golflengtes maakt dat we na het recente spectaculaire begin van dit nieuwe vakgebied in de toekomst een veel completer beeld krijgen van het heelal in zwaartekrachtgolven."

Meer info via nieuwsbericht van SRON