Nederland gaat meehelpen om de Square Kilometre Array (SKA) te bouwen. De ministerraad heeft besloten dat Nederland het verdrag tot de oprichting van het internationale SKA-observatorium gaat ondertekenen. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelt 30 miljoen euro beschikbaar als basis voor de Nederlandse deelname aan SKA.
De ondertekening vindt plaats op 12 maart 2019 in Rome. ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie, coördineert de Nederlandse deelname aan SKA.
"Dit zijn spannende tijden voor ons," zegt prof. Carole Jackson, algemeen en wetenschappelijk directeur van ASTRON. "Nederland zal een volwaardige partner zijn in deze wereldwijde telescoop om een aantal van de mysteries van het universum te onderzoeken. We zijn blij dat de regering heeft besloten om op deze manier te investeren."
Negen multinationale consortia leggen de laatste hand aan het ontwerp van SKA, waarvan de bouw gepland is om in 2021 te beginnen. ASTRON leidt het consortium dat de antennestations van SKA in West-Australië ontwikkelt. Daarnaast speelt het instituut een grote rol in twee andere consortia waarbinnen oplossingen worden ontworpen voor het combineren en verder verwerken van de enorme hoeveelheden data die de antennes produceren.
SKA wordt de grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. In West-Australië zal de telescoop uit 130.000 antennes bestaan, verspreid over 512 antennevelden. Het ontwerp is gebaseerd op de Nederlandse LOFAR-telescoop. Met al deze antennes gaat SKA enorme hoeveelheden data genereren: één petabit per seconde - meer dan drie keer het wereldwijde internetverkeer in 2018.
Een netwerk van SKA Regional Centres zal de SKA-gegevens verwerken en archiveren. Nederland zal een Science Data Centre opzetten om werkgelegenheid te bieden aan hoogopgeleide onderzoekers, ontwikkelaars en ondersteunende dienstverleners. Door krachten te bundelen en samen te werken met andere data-intensieve sectoren, ontstaat een publiek-privaat, multidisciplinair cluster dat zich richt op data science.
Dr. Michiel van Haarlem, hoofd van het SKA Office Nederland bij ASTRON, voegt toe: "Binnen dit project is overeengekomen dat de deelnemende landen een proportioneel aandeel krijgen in contracten voor de bouw van SKA. Nederlandse bedrijven en instellingen zijn goed gepositioneerd om contracten te winnen op veel gebieden, bijvoorbeeld voor de levering van elementen van de telescoop en slimme software."
SKA zal naar verwachting een enorme impuls geven aan het brede astronomische onderzoek. Denk daarbij aan het testen van Albert Einsteins algemene relativiteitstheorie, het onderzoeken van het vroege heelal en het ontstaan van de eerste sterren en sterrenstelsels, het in kaart brengen van de magneetvelden in het heelal, het verhelderen van de mysterieuze snelle radioflitsen, de studie van planeten rond nabije sterren en het zoeken naar een antwoord op een van de grootste mysteries voor de mensheid: zijn we alleen in het heelal?
"SKA zal een echt transformationeel instrument zijn, in staat om direct waterstofgas in het jonge universum te visualiseren," zegt prof. Leon Koopmans (Rijksuniversiteit Groningen). "Dit gas vormde bijna alles dat we nu om ons heen zien. Het ontdekken en in kaart brengen van waterstof in de periode nadat kosmische achtergrondstraling werd uitgezonden zal een grote lacune in onze kennis opvullen."
Prof. Ralph Wijers (Universiteit van Amsterdam), voorzitter van de Raad voor de Sterrenkunde, vult aan: "Deelname aan SKA was een topprioriteit voor de Nederlandse astronomische gemeenschap in haar strategisch plan. Ik ben enthousiast over de wetenschappelijke mogelijkheden die het onze gemeenschap biedt en ik ben blij dat de lange geschiedenis van de Nederlandse expertise in radioastronomie nu kan worden vertaald in een lidmaatschap van het eerste wereldwijde observatorium."
Het SKA-project zal niet alleen een grote wetenschappelijke impact hebben, maar ook technologische innovatie stimuleren. Ontwikkelingen op het gebied van antennes, datatransport, software en rekenkracht zullen worden bevorderd door de eisen van SKA.
Bron: nieuwsbericht ASTRON
Nederland gaat meebouwen aan SKA, de grootste radiotelescoop ter wereld
