Het Amerikaanse ruimteagentschap NASA heeft gisteren (11 maart 2025) een nieuwe satelliet voor astrofysisch onderzoek gelanceerd: SPHEREx. De satelliet heeft tot taak om meer te weten te komen over de oorsprong van ons heelal en de geschiedenis van sterrenstelsels, en om naar de ingrediënten van het leven in ons Melkwegstelsel te zoeken. Samen met SPHEREx zijn nog vier kleine satellieten gelanceerd die samen de PUNCH-missie vormen. Deze missie zal onderzoeken hoe het buitenste deel van de atmosfeer van de zon overgaat in de zonnewind – de stroom van elektrisch geladen deeltjes die onze ster voortdurend uitstoot.
Beide missies opereren vanuit een lage aardbaan boven de dag-nachtlijn van de aarde (ook wel de terminator genoemd), zodat de zon vanuit de ruimtesondes gezien altijd in dezelfde positie blijft. Dit is essentieel voor SPHEREx, omdat zijn telescoop afgeschermd moet blijven van het licht en de hitte van de zon. Voor Punch is het juist van belang om de directe omgeving van de zon permanent in het zicht te houden.
Om zijn wetenschappelijke doelen te bereiken, zal SPHEREx elke zes maanden een driedimensionale kaart van de volledige hemel maken. Met behulp van spectroscopie worden de afstanden van 450 miljoen sterrenstelsels in het nabije heelal gemeten. Ook zal de gezamenlijke gloed van alle sterrenstelsels in het heelal worden gemeten, wat inzicht geeft in hoe sterrenstelsels zijn gevormd en zich in de loop van de kosmische geschiedenis hebben ontwikkeld.
Spectroscopie kan ook worden gebruikt om de samenstelling van hemelobjecten vast te stellen. Zo zal SPHEREx ons Melkwegstelsel afspeuren naar verborgen reservoirs van bevroren waterijs en andere moleculen, zoals koolstofdioxide, die essentieel zijn voor het leven zoals wij dat kennen.
PUNCH zal globale 3D-waarnemingen doen van het binnenste deel van ons zonnestelsel en van de corona (het buitenste deel van de zon), om zo meer te weten te komen over het zogeheten ruimteweer. Daarbij gaat te aandacht vooral uit naar coronale massa-ejecties: ‘stormen’ van energierijke deeltjes die een gevaar kunnen vormen voor satellieten en astronauten. (EE)
NASA Launches Missions to Study Sun, Universe’s Beginning