Een internationaal team van astronomen heeft met de Internationale LOFAR Telescoop van ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie, de vorming van de cluster van sterrenstelsels Abell 2256 in kaart gebracht. Abell 2256 is een groep van honderden sterrenstelsels op een afstand van 800 miljoen lichtjaar. “De structuur die we zien op de radiobeelden die we met LOFAR hebben gemaakt, geeft ons informatie over de oorsprong van deze cluster", legt eerste auteur dr. Reinout van Weeren (Universiteit Leiden en ASTRON) uit. De resultaten van dit onderzoek worden binnenkort gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics. Bij het onderzoek is een groot team van wetenschappers betrokken van 26 verschillende universiteiten en onderzoeksinstituten.
De LOFAR-telescoop heeft voor het eerst beelden van Abell 2256 kunnen maken in het frequentiegebied van 20 tot 60 MHz. Tot grote verrassing van de astronomen was de cluster van sterrenstelsels veel helderder en complexer dan verwacht. Van Weeren: “We denken dat clusters zich vormen door samensmeltingen en botsingen van kleinere clusters”. Abell 2256 is een cluster die op dit moment zo'n botsing ondergaat. De radiostraling die sterrenkundigen met de LOFAR-telescoop waarnemen, wordt geproduceerd door elementaire deeltjes die bewegen met bijna de snelheid van het licht.
Met LOFAR is het mogelijk om te bestuderen hoe de deeltjes tijdens het botsen van clusters versneld worden tot zulke extreme snelheden. “In het bijzonder willen we begrijpen hoe dit proces kan plaatsvinden over een gebied dat groter is dan tien miljoen lichtjaar”, zegt dr. Brunetti van het instituut IRA‑INAF in Bologna, Italië, die samen met prof. M. Brüggen van de Jacobs Universiteit in Bremen het onderzoek naar clusters van sterrenstelsels coördineert.
LOFAR is gebouwd door een internationaal consortium dat wordt geleid door Nederland, en waar Duitsland, Frankrijk, Engeland en Zweden aan deelnemen. Eén van de hoofddoelen is om de hele noordelijke hemel in kaart te brengen op radiogolflengten, met een gevoeligheid en scherpte die honderd keer beter is dan tot nu toe mogelijk was.
Astronomen verwachten dat ze met dit onderzoek meer dan honderd miljoen radio-objecten zullen vinden. De meeste van deze objecten zullen zich op zeer grote afstanden van ons eigen melkwegstelsel bevinden. “Binnenkort beginnen we met een groot systematisch onderzoek van de hemel waarmee we verwachten vele wetenschappelijk ontdekkingen te doen”, zegt prof. Huub Röttgering van de Universiteit Leiden en Principal Investigator van het ‘LOFAR Survey Key Project’.
ASTRON
Lofar ontrafelt botsende clusters van sterrenstelsels
