In de jaren na zijn lancering, hebben astronomen meer dan een biljoen sterrenstelsels kunnen fotograferen met de Hubble-ruimtetelescoop. Maar één tamelijk nabij sterrenstelsel ontbrak nog: het prachtige Andromedastelsel, dat op heldere herfstnachten met het blote oog te zien is als een vaag sigaarvormig object met ongeveer de schijnbare diameter van onze maan. Het Andromedastelsel past bij lange na niet in zijn geheel in het beeldveld van Hubble. In plaats daarvan zijn in de loop der jaren ruim zeshonderd afzonderlijke snapshots van het nabije sterrenstelsel gemaakt.
Het resultaat is een kleurrijk mozaïek waarop het licht van tweehonderd miljoen afzonderlijke sterren is vastgelegd. Dat is veel, maar in feite is het slechts een fractie van Andromeda’s totale sterrenpopulatie, die naar schatting uit een biljoen sterren bestaat. Verreweg de meeste daarvan vallen onder de detectie-limiet van de ruimtetelescoop: zelfs Hubble kan in het Andromedastelsel alleen sterren vastleggen die helderder zijn dan onze zon.
Het maken van het panorama van Andromeda begon ongeveer tien jaar geleden. Met de Advanced Camera for Surveys en de Wide Field Camera 3 aan boord van de Hubble-telescoop werden opnamen gemaakt op nabij-ultraviolette, zichtbare en nabij-infrarode golflengten, om de noordelijke helft van het Andromedastelsel te fotograferen. Dit programma werd opgevolgd door de Panchromatic Hubble Andromeda Southern Treasury (PHAST) – recent gepubliceerd in The Astrophysical Journal – waarbij ongeveer honderd miljoen sterren in het zuidelijke deel van Andromeda zijn vastgelegd. Tezamen bestrijken de twee programma’s de volledig schijf van Andromeda, die we vanaf de aarde min of meer van opzij zien. Het uiteindelijke mozaïek bestaat uit minstens 2,5 miljard pixels.
Hoewel ons Melkwegstelsel en het Andromedastelsel vele miljarden jaren geleden vermoedelijk in dezelfde kosmologische omgeving zijn ontstaan, blijkt uit waarnemingen dat ze een heel andere geschiedenis achter de rug hebben. Andromeda bevat veel jonge sterren en vertoont ook opvallende sterrenstromen. Dit impliceert dat het stelsel in het relatief recente verleden meer heeft meegemaakt dan ons Melkwegstelsel.
‘Andromeda is een wrak. Het lijkt erop dat het een of andere gebeurtenis heeft meegemaakt waardoor het veel sterren heeft gevormd en vervolgens gewoon is stilgevallen,’ aldus Daniel Weisz van de Universiteit van Californië te Berkeley. ‘Dat is waarschijnlijk het gevolg van een botsing met een sterrenstelsel in zijn omgeving.’
De mogelijke boosdoener is het compacte satellietstelsel Messier 32, dat op de ontmantelde kern van een voormalig spiraalstelsel lijkt – mogelijk doordat het een aanvaring heeft gehad met het Andromedastelsel. Computersimulaties suggereren dat bij zo’n ontmoeting de complete voorraad interstellair gas wordt verbruikt, en de stervorming stilvalt. (EE)
NASA's Hubble Traces Hidden History of Andromeda Galaxy