Astronomen hebben met waarnemingen van NASA/ESA’s Hubble-ruimtetelescoop van de afgelopen 16 jaar een nieuwe samengestelde foto gemaakt van het verre heelal. Het zogeheten Hubble Legacy Field bevat zo’n 265.000 sterrenstelsels tot aan de periode van 500 miljoen jaar na de oerknal. Aan de totstandkoming van de nieuwe foto werkten ook de astronomen Rychard Bouwens en Marijn Franx van de Universiteit Leiden mee.
De afbeelding beslaat het golflengtegebied van ultraviolet tot nabij-infrarood, waarin alle kenmerken van sterrenstelselvorming worden gevat. De zwakste en meest verafgelegen stelsels hebben een helderheid van een tien miljardste van wat het menselijk oog kan waarnemen.
Teamleider Garth Illingworth van de University of California, Santa Cruz (VS): “Dit ia de grootste dataset met verre sterrenstelsels ooit. We hebben hiermee een ‘instrument’ ontwikkeld dat we zelf kunnen gebruiken, maar dat ook voor andere astronomen beschikbaar is.”
Het Hubble Legacy Field combineert waarnemingen van verscheidene Hubble deep-field surveys. In 1995 kiekte het Hubble Deep Field enkele duizenden voorheen onbekende sterrenstelsels. Het daaropvolgende Hubble Ultra Deep Field uit 2004 onthulde bijna 10.000 stelsels in een enkel beeld. Het Hubble eXtreme Deep Field, of XDF, uit 2012 werd samengesteld uit bijna tien jaar Hubble-waarnemingen van een gebiedje aan de hemel binnen het oorspronkelijke Hubble Ultra Deep Field.
De nieuwe Hubble-afbeelding is opgebouwd uit bijna 7500 individuele opnamen en is de eerste in een serie Hubble Legacy Field-afbeeldingen. Hubble heeft dit kleine deel van de hemel in totaal 250 dagen lang waargenomen, langer dan elk ander gebied. Rychard Bouwens van de Sterrewacht Leiden wijst op de vele gevoelige kleurkanalen die nu beschikbaar zijn om verre sterrenstelsels waar te nemen, met name in het ultraviolette deel van het spectrum: “In de opnamen over zo’n breed golflengtegebied kunnen we het licht ontleden in de bijdragen van zeer oude en jonge sterren, en van actieve galactische kernen.” Het team werkt nu aan een tweede set afbeeldingen, die uit meer dan 5200 Hubble-opnamen zal bestaan.
Voordat de Hubble-ruimtetelescoop in 1990 werd gelanceerd, waren astronomen in staat sterrenstelsels waar te nemen tot op ongeveer 7 miljard lichtjaar afstand, tot aan de tijd dat het heelal de helft zo oud was als nu. De diepe opnamen van Hubble hebben laten zien hoe het zeer jonge heelal structuur kreeg, en leverden veel kennis op over de stadia van sterrenstelselevolutie, de onderliggende natuurkunde van het heelal, het ontstaan van chemische elementen en de voorwaarden waaronder uiteindelijk leven kon ontstaan.
Met de toekomstige NASA/ESA James Webb Space Telescope zullen astronomen nog dieper het heelal kunnen inkijken en kunnen zien hoe babysterrenstelsels zich hebben ontwikkeld. Marijn Franx (Sterrewacht Leiden): "De nieuwe opname geeft ons de mogelijkheid om met deze opvolger van Hubble direct baanbrekende studies te doen.”
Meer afbeeldingen op de Hubble-website