![Gaia mat onder andere de posities en snelheden van tienduizenden planetoïden die rond de zon draaien. (c) ESA/Gaia/DPAC [CC BY-SA 3.0 IGO]](/upload/images/2022/06/Planetoiden-credit-ESA-Gaia-DPAC-CC-BY-SA-30-IGO.jpg)
Een team van honderden onderzoekers heeft onder leiding van de Nederlander Anthony Brown (Universiteit Leiden) de afgelopen anderhalf jaar hard gewerkt om de gegevens geschikt te maken voor alle sterrenkundigen wereldwijd. Om de gegevens te controleren en om te kijken of alles werkt, heeft het team ook een aantal wetenschappelijke artikelen geschreven. Die artikelen vormen het topje van de ijsberg. De komende tijd duiken astronomen wereldwijd in de gegevens en worden nog veel meer wetenschappelijke ontdekkingen verwacht.
Tekst gaat verder naar video over planetoïden.
Sterbevingen
Een van de artikelen gaat over de verrassing dat Gaia sterbevingen kan detecteren: minuscule bewegingen aan het oppervlak van een ster die de vorm van sterren veranderen. Voor het waarnemen van zulke aardbevingen op sterren is Gaia oorspronkelijk niet gebouwd.
"Sterbevingen leren ons veel over sterren, met name over hun inwendige processen. Gaia opent een goudmijn voor de 'asteroseismologie' van zware sterren,” zegt Conny Aerts van de KU Leuven en de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Het DNA van sterren
Een ander artikel gaat over chemische kaart en de stamboom van onze Melkweg. “Ons sterrenstelsel blijkt een prachtige smeltkroes van sterren,” zegt Alejandra Recio-Blanco van het Observatoire de la Côte d'Azur in Frankrijk. Hij ontdekte met collega’s dat sommige sterren in ons sterrenstelsel zijn gemaakt van oermaterie, terwijl andere, zoals onze zon, gemaakt zijn van materie die is verrijkt door voorgaande generaties sterren. Sterren die dichter bij het centrum en het vlak van ons melkwegstelsel liggen, zijn rijker aan metalen dan sterren op grotere afstanden.
“Deze diversiteit is uiterst belangrijk, want ze vertelt ons het verhaal van de vorming van onze Melkweg. Het toont de migratieprocessen binnen ons sterrenstelsel en de aantrekking vanuit externe sterrenstelsels.” Aldus Recio-Blanco. “Het laat ook duidelijk zien dat onze zon, en wij, allemaal deel uitmaken van een steeds veranderend systeem, gevormd dankzij de samenvoeging van sterren en gas met een verschillende oorsprong.”
Over dataset 3
Gaia's dataset 3 (in het Engels Data Release 3 of afgekort DR3) bevat nieuwe en verbeterde informatie over bijna twee miljard sterren in ons sterrenstelsel. De catalogus bevat nieuwe informatie waaronder chemische samenstellingen, stellaire temperaturen, kleuren, massa's, leeftijden, en de snelheid waarmee sterren naar ons toe of van ons af bewegen (radiële snelheid). Veel van deze informatie kwam aan het licht met behulp van spectrografie, een techniek waarbij het sterlicht gesplitst wordt in de afzonderlijke kleuren zoals bij een regenboog.
De Gaia-missie van ESA heeft als doel de meest nauwkeurige en complete multidimensionale kaart van de Melkweg te creëren. Met deze informatie kunnen astronomen de structuur van ons sterrenstelsel en de evolutie in het verleden over miljarden jaren reconstrueren en de levenscyclus van sterren en onze plaats in het heelal beter begrijpen.
Bron: ESA-persbericht