Ewine van Dishoeck (Universiteit Leiden) ontvangt de Kavli-prijs in de categorie astrofysica. Dat heeft de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren vandaag bekendgemaakt. Van Dischoek is hoogleraar moleculaire astrofysica. Ze onderzoekt hoe sterren en planeten ontstaan en of er leven mogelijk is buiten de aarde? Van Dishoeck ontvangt in september 1 miljoen dollar en een gouden medaille.
Ewine Van Dishoeck levert met waarnemingen, theorie en experimenten een belangrijke bijdrage aan de kennis over zogeheten interstellaire wolken, grote gas- en stofwolken die de geboorteplaatsen zijn van planeten en sterren. Ze liet zien hoe er in die interstellaire wolken moleculen ontstaan die zich verder ontwikkelen en samenklonteren tot de bouwstenen voor complete planetenstelsels zoals ons eigen zonnestelsel.
Het onderzoek van Van Dishoeck is van groot belang om vast te stellen of er op andere planeten leven mogelijk is. Daarvoor moeten we namelijk allereerst weten welke moleculen er in zo’n wolk aanwezig zijn, en hoe ze met elkaar reageren. Op die manier kun je mogelijk bepalen welke organische verbindingen er op een nieuw te vormen planeet terecht kunnen komen, en of daaruit leven kan ontstaan. Van Dishoeck deed bovendien onderzoek naar een andere bouwsteen van het leven: water. Zo onderzocht ze waterreservoirs in de voorlopers van planetenstelsels en de waterdamp rond jonge sterren. Dat levert informatie op over de herkomst van het water op aarde.
Zijn we alleen?
"Ik ben nog sprakeloos na het onverwachte telefoontje van de president van de Noorse Academie. Wat een fantastische eer, niet alleen voor mijzelf maar ook voor al mijn jonge medewerkers en collega’s wereldwijd," zegt Van Dishoeck. "Mede dankzij hun creativiteit en hard werk doet ons vakgebied nu mee in de Champions League van de sterrenkunde. Het gaat daarbij niet alléén om de pure wetenschap, maar ook om het feit dat we een bijdrage kunnen leveren aan één van grootste vragen die de mensheid zich kan stellen: zijn wij alleen in het heelal?"
Ieder aspect van de astronomie veranderd
De Kavli-prijs – die in 2008 voor het eerst werd uitgereikt – gaat steeds naar wetenschappers die 'ons begrip van het bestaan' vergroten. "Van Dishoecks onderzoek heeft vrijwel ieder aspect van de astronomie veranderd," zegt jurylid Robert Kennicutt daarover. "Haar vakgebied was ooit niet meer dan een klein onderzoeksgebied aan de randen van de astrofysica, maar dankzij haar is het nu een kernthema binnen de hele astronomie."
Van Dishoeck won eerder al belangrijke prijzen en onderscheidingen. Zo kreeg ze bijvoorbeeld de Spinozapremie, de belangrijkste wetenschappelijke prijs van Nederland. Ook ontving ze een ERC Advanced Grant. In 2012 werd ze door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) benoemd tot Akademiehoogleraar. Van Dishoeck is op dit moment president elect van de International Astronomical Union (IAU).
De Kavli-prijs wordt iedere twee jaar uitgereikt door de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren aan winnaars in drie categorieën: astrofysica, nanowetenschappen en neurowetenschappen. De winnaars in iedere categorie krijgen een geldbedrag van een miljoen dollar en een gouden medaille. De plechtige uitreiking vindt plaats op 4 september in Oslo door koning Harald V van Noorwegen.