De KNAW kent dit jaar de Prijs Akademiehoogleraren toe aan Ewine van Dishoeck, hoogleraar moleculaire astrofysica aan de Universiteit Leiden, en Peter Hagoort, hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Aan de prijs is een bedrag verbonden van een miljoen euro, dat beide onderzoekers krijgen voor wetenschappelijk werk. De prijs is bedoeld als een lifetime achievement award voor onderzoekers die hebben aangetoond dat ze tot de absolute top van hun vakgebied behoren. Er zijn jaarlijks twee prijzen: een in de sociale of geesteswetenschappen, en een in de natuur-, technische of levenswetenschappen.
Ewine van Dishoeck bestudeert de chemie in het heelal. De ruimte tussen de sterren is niet helemaal leeg, maar gevuld met ijle, ijskoude gaswolken, zoals de donkere gebieden in de Orionnevel. Van Dishoeck bestudeert de moleculen die daarin te vinden zijn: bekende zoals waterstof en koolmonoxide, maar ook exotische verbindingen die op aarde niet of nauwelijks bestaan. Bijzondere aandacht heeft ze voor de vorming van sterren uit ineenstortende wolken en voor het maken van planeten in de stofschijven rond de jonge sterren. Voor dit onderzoek maakt ze onder meer gebruik van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en de Atacama Large Millimeter Array (ALMA), op 5000 meter hoogte in Chili. Momenteel doet ze met de Herschel-telescoop onderzoek naar de waterkringloop in het heelal, en de rol die die speelt bij de vorming van sterren. Van Dishoeck is een internationaal vermaard onderzoeker, die het vrij jonge vakgebied van de astrochemie de vorm gegeven heeft die het heeft. Ze speelt een leidende rol in het organiseren van internationale projecten en samenwerkingen, en brengt met enthousiasme haar complexe onderzoek onder de aandacht van een breder publiek.
Van Dishoeck (1955) is sinds 1995 hoogleraar moleculaire astrofysica aan de Universiteit Leiden en sinds 2008 tevens verbonden als gast aan het Max Planck Institut für Extraterrestrische Physik in Garching. Ook is ze wetenschappelijk directeur van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), en leidt ze het WISH-project: Water in Star-forming Regions with Herschel. Ze studeerde scheikunde en wiskunde in Leiden en deed haar promotie in Leiden op het grensvlak van astronomie en scheikunde. Daarna werkte ze aan Harvard, Princeton en Caltech. Van Dishoeck is de meest geciteerde moleculair astrofysicus ter wereld. Ze ontving een aantal grote prijzen, waaronder in 2000 de Spinozapremie.
De twee winnaars van de prijs voor de Akademiehoogleraar zijn geselecteerd door een internationale jury die is samengesteld door de KNAW. Het ministerie van EL&I draagt bij aan de prijs.
De prijsuitreiking vindt plaats op donderdagmiddag 21 juni 2012, in het Trippenhuis, het gebouw van de KNAW.
KNAW
Ewine van Dishoeck Akademiehoogleraar KNAW
