De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft de ruimtemissie Euclid geselecteerd om de mysterieuze donkere materie en donkere energie in het heelal in kaart te gaan brengen. Nederland gaat een belangrijke rol spelen bij de bouw van het grond-segment van deze ruimtemissie, die in 2019 zal worden gelanceerd.
Bij de Europese missie zijn meer dan 110 instituten en ruim 800 wetenschappers betrokken. Nederland speelt een hoofdrol bij het opzetten van het Euclid Mission Archive (EMA) waarin alle wetenschappers zullen (samen)werken. Het is een ‘smart archive’: een kennisbank en dataverwerkingssysteem in één. Centrale vestigingen zullen komen in Groningen en bij ESA-Madrid. Bij het EMA komen alle gegevens binnen, niet alleen die van de Euclid-satelliet zelf, maar ook van de grote surveys vanaf de grond die zich dit decennium richten op donkere materie en donkere energie, waaronder het door Nederland geleide KiDS survey, de Dark Energy Survey en Pan-STARRS. Alle van de ingestroomde informatie afgeleide resultaten blijven binnen het systeem, zodat het een optelsom van steeds hoogwaardiger informatie wordt.
De bouw van zo’n slim archief is een enorme uitdaging, zegt Edwin Valentijn (Rijksuniversiteit Groningen/Expertisecentrum Target) . “Het betreft een gigantische hoeveelheid complexe data, niet alleen van Euclid zelf, maar ook van de andere kosmologie-surveys die als een soort opmaat voor Euclid kunnen worden gezien.”
Euclid is een optische/nabij infrarood telescoop, en gaat de vorm en verdeling van zo’n 2 miljard melkwegstelsels in kaart brengen om zo meer te weten te komen over de onbekende donkere energie en donkere materie waaruit het heelal voor zo’n 70% resp. 25% lijkt te bestaan. Donkere energie wordt verantwoordelijk gehouden voor de versnelde uitdijing van het heelal. Euclid zal door de vorm en verdeling van deze stelsels te meten, kunnen afleiden wat donkere energie is en of de relativiteitstheorie ook op schalen van miljarden lichtjaren blijft gelden. De satelliet wordt uitgerust met een optische camera (VIS) en een nabij-infraroodcamera en spectrometer (NISP).
Euclid gaat met ongekende precisie grootschalig waarnemen. “Dat maakt de telescoop een soort all-sky Hubble”, zegt Huub Rottgering (Sterrewacht Leiden). Het bijeenbrengen van de resultaten van Euclid en de voorlopers vanaf de grond biedt ongekende mogelijkheden voor nieuw sterrenkundig onderzoek. “De ‘legacy value’ van de Euclid-missie is enorm: van exoplaneten tot aan het vroegste heelal”, voegt Gijs Verdoes Kleijn (Rijksuniversiteit Groningen/ Target) daaraan toe.
ESA-persbericht
Euclid gaat de donkere energie ontmaskeren – Nederland bouwt het netwerk voor binnenhalen en verwerken data
