Zondag 4 juni zal NASA's Compton-observatorium na negen jaar succesvol functioneren terugkeren in de aardse atmosfeer, om in brokstukken in de Stille Oceaan te belanden. Hoewel de wetenschappelijke meetinstrumenten op Compton nog feilloos werken, heeft NASA uit veiligheidsoverwegingen besloten de 17-ton zware satelliet terug te halen. Eén van de drie voor navigatie belangrijke gyroscopen had het begeven. De Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON) heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de bouw en het gebruik van COMPTEL, één van de vier telescopen aan boord van de satelliet.
Het heelal straalt ons toe in een breed spectrum, van de laag energetische radiostraling, tot de hoog energetische Röntgen- en gammastraling. Slechts een deel van de straling dringt door onze dampkring en daar weer een klein deel van kunnen wij detecteren met onze ogen, het zichtbare licht. Om gammastraling uit het heelal waar te nemen moeten we onze toevlucht nemen tot satellieten als het Compton-observatorium.
COMPTEL is ontworpen voor het waarnemen van gammastraling met een energie van mega-elektronvolts. Deze straling ontstaat bij de meest gewelddadige gebeurtenissen in het universum, zoals supernova's, het verdwijnen van materie in zwarte gaten, de raadselachtige 'gamma-ray bursts' en de vorming van de elementen.
Tijdens haar dienst op het Compton-observatorium heeft COMPTEL de hemel in kaart gebracht in een voorheen grotendeels onontgonnen deel van het spectrum. Onderzoekers van SRON hebben bijgedragen aan alle facetten van het onderzoek, waaronder het opsporen van gammastralende radioactieve atoomkernen in het heelal, zoals aluminium-26, titanium-44 en kobalt-56. Deze ontstaan in zware sterren en komen vrij bij supernova-explosies. De gammastraling van de radioactieve atoomkernen vormt een directe vingerafdruk van de zogenaamde nucleosynthese, de vorming van de elementen in het heelal.
Met het in zee storten van het Compton-observatorium eindigen negen jaren vruchtbaar onderzoek in het meest variabele stralingsgebied van het spectrum. Dat is vier jaar langer dan oorspronkelijk gepland. Astrofysici zullen het nu twee jaar moeten stellen zonder 'gamma-ogen'. In 2002 wordt de draad weer opgepakt door de Europese gamma-satelliet Integral.
Nadere informatie:
Dr. Hans Bloemen
tel. 030-2538572
H.Bloemen@sron.nl
Jasper Wamsteker (medewerker voorlichting SRON)
tel. 030-2538593
j.a.wamsteker@sron.nl
Stichting Ruimte Onderzoek Nederland (SRON) is een instituut van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en initieert, ontwikkelt, bouwt en gebruikt instrumenten voor wetenschappelijk onderzoek in en vanuit de ruimte. Nadere informatie over SRON activiteiten bij drs. Gerard Cornet tel. 030-2535702, g.cornet@sron.nl of op de SRON internetsite http://www.sron.nl