Drievoudig planetenstelsel ontdekt en vastgelegd

Drievoudig planetenstelsel ontdekt en vastgelegd
Amerikaanse sterrenkundigen zijn er voor het eerst in geslaagd om opnamen te maken van een compleet planetenstelsel bij een andere ster dan onze zon. (Science Express, 13 november). Tot nog toe werden zulke exoplaneten alleen op indirecte wijze ontdekt, bijvoorbeeld door de kleine schommelbewegingen te meten van de sterren waar ze omheen draaien. Maar de drie planeten van de ster HR 8799 zijn rechtstreeks ontdekt op opnamen die gemaakt zijn met de Keck- en de Gemini North-telescoop op Mauna Kea (Hawaï). HR 8799 is een jonge, hete ster in het sterrenbeeld Pegasus, op een afstand van 128 lichtjaar. De ster is iets omvangrijker en zwaarder dan de zon en ook de schaal van zijn planetenstelsel is groter. De exacte massa's en afmetingen van de drie planeten zijn nog niet bekend, maar geschat wordt dat ze iets groter zijn dan 'onze' planeet Jupiter en vijf tot dertien keer zo zwaar. Hun afstanden tot HR 8799 bedragen ongeveer 4, 6 en 10 miljard kilometer. De verste van de drie bevindt zich in de stofgordel die de ster omringt. Tegelijk met de ontdekking van dit planetenstelsel is ook de ontdekking van een planeet bij de nabije ster Fomalhaut bekendgemaakt.



Ook bij de nabije ster Fomalhaut is een planeet ontdekt (Science Express, 13 november). Fomalhaut is een hete, jonge ster waarvan al sinds begin jaren tachtig bekend is dat deze omgeven is door een brede gordel van stof. Omdat deze gordel een vrij scherpe binnenrand bleek te hebben, ontstond enkele jaren geleden al het vermoeden dat zich dicht bij die rand een planeet zou moeten bevinden. Opnamen die in 2004 en 2006 met de Hubble-ruimtetelescoop zijn gemaakt, hebben dat nu bevestigd. Rond Fomalhaut draait een planeet (Fomalhaut b) die naar schatting maximaal driemaal zo zwaar is als de planeet Jupiter. De afstand tussen Fomalhaut b en de ster bedraagt 17 miljard kilometer, wat vier keer zo groot is als de afstand tussen onze zon en de verre planeet Neptunus. Zijn omlooptijd bedraagt 872 jaar. De helderheid van Fomalhaut b is enigszins raadselachtig. Hij is eigenlijk te helder voor een planeet van zijn gewichtsklasse, en is tussen 2004 en 2006 ook zomaar een factor anderhalf zwakker geworden. Of de oorzaak daarvan gezocht moet worden bij de waarschijnlijk nog zeer hete atmosfeer van de planeet of bij zijn interactie met de relatief nabijgelegen stofgordel is nog onbekend.

Gemini
Hubble