Drie wetenschappers, onder wie de astronoom Rudy Wijnands van het Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek van de Universiteit van Amsterdam, delen de Bruno Rossi-prijs 2006. De drie worden onderscheiden voor hun pionierswerk (deels onafhankelijk, deels in samenwerking) op het gebied van de milliseconde pulsaties en oscillaties van neutronensterren in
dubbelstersystemen. De andere winnaars zijn Deepto Chakrabarty van het Massachusetts Institute of Technology en Tod Strohmayer van NASA's Goddard Space Flight Center.
Persbericht naar aanleiding van deze prijs
Het werk van de drie onderzoekers aan de signalen die deze
neutronensterren in röntgenstraling uitzenden, wordt gezien als baanbrekend. De bijdrage van Wijnands was onder meer de ontdekking, in 1998, van de eerste milliseconde röntgenpulsar.
Deze pulsars zijn neutronensterren die ongeveer 1000 keer per seconde om hun as wentelen. Materie die van de begeleidende ster op het oppervlak van de pulsar valt, wordt daarbij zo sterk verhit dat röntgenstraling vrijkomt. Echter, de materiestroom is niet homogeen; hij wordt afgebogen door het magneetveld van de pulsar, en er vormen zich klonten van materie die tijdens het naar binnen ‘spiraliseren’ extra röntgenstraling uitzenden. Dit veroorzaakt een mengeling van periodieke en quasi-periodieke oscillaties in de helderheid. Deze oscillaties kunnen worden gebruikt om de draaisnelheid van de pulsar te meten en om andere eigenschappen van pulsars te bestuderen.
Directeur Michiel Van der Klis van het Amsterdamse Sterrenkundig Instituut noemt het “zeer verdiend” dat Wijnands de prijs krijgt. “Als het om belangrijke nieuwe data gaat zit hij er altijd bovenop. De milliseconde
pulsars heeft hij bijvoorbeeld als eerste ontdekt doordat hij op een Paasmaandag, terwijl iedereen vrij had, toch maar even snel de laatste gegevens van de RXTE-satelliet op zijn computer analyseerde.”