Betelgeuze is een rode superreus die bijna 20 keer zo zwaar is als de zon en een bijna 1200 keer grotere straal heeft. De meeste rode superreuzen exploderen op enig moment als supernova. Voorafgaand aan zo'n explosie kan de ster minder fel gaan schijnen. Mede-onderzoeker en expert op het gebied van zeer grote sterren Alex de Koter (Universiteit van Amsterdam en KU Leuven): "Dus toen Betelgeuze zoveel lichtzwakker werd, hielden we ons hart vast."
De onderzoekers gebruikten de Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili en maakten opnamen in december 2019, januari 2020 en maart 2020. "Voor deze ene keer zagen we het uiterlijk van een ster eens op een tijdschaal van enkele weken veranderen", zegt onderzoeksleider Miguel Montargès (Observatoire de Paris en KU Leuven).
Tekst gaat verder na animatie.
Animatie van Betelgeuze en zijn stofsluier. Deze animatie geeft een impressie van het onregelmatige oppervlak van de ster Betelgeuze met zijn reusachtige dynamische gasbellen. (c) ESO/L. Calçada
Stofsluier
Op basis van de telescoopbeelden en de bestaande kennis over Betelgeuze gaan de onderzoekers ervan uit dat de ster eerst een grote gasbel uitstootte. Daarna koelde een deel van het steroppervlak af. Dat zorgde ervoor dat de gasbel condenseerde tot een wolk met vaste silicaatdeeltjes. En die stofwolk overschaduwde de ster vervolgens als een soort stofsluier.
De Koter: "Zo'n stofwolk ontstaat waarschijnlijk eens in de 5 à 10 jaar, maar dat er een precies voor de ster zit, gebeurt hoogstens eens per eeuw. Zeldzaam dus, maar het is geen vooraankondiging van het einde van de ster. Natuurlijk blijven we Betelgeuze en andere rode superreuzen nauwgezet volgen, want je weet maar nooit."
Wetenschappelijk artikel
A dusty veil shading Betelgeuse during its Great Dimming. Door: M. Montargès et al. In Nature, 17 juni 2021 [origineel | preprint (pdf)].
Het oppervlak van Betelgeuze voor, tijdens en na de grote verduistering van 2019/2020. Deze foto’s, gemaakt met het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope, tonen het oppervlak van de rode superreuzenster Betelgeuze tijdens de helderheidsdip tussen eind 2019 en begin 2020. De foto uiterst links, gemaakt in januari 2019, toont de ster in zijn normale toestand. De overige foto’s, uit december 2019, januari 2020 en maart 2020, zijn gemaakt toen de ster, en vooral het zuidelijke deel, duidelijk minder helder was. In april 2020 had de ster zijn normale helderheid terug. (c) ESO/M. Montargès et al.