SU Aur of voluit SU Aurigae is een ster die veel jonger en zwaarder is dan onze zon. Hij is ongeveer 4 miljoen jaar oud en staat op ongeveer 500 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Voerman (Auriga). De ster is niet te zien met het blote oog.
Een internationaal team van onderzoekers bracht met behulp van het SPHERE-instrument op de Very Large Telescope de ster en zijn omgeving in detail in kaart. Ze deden dat in de nacht van 14 december 2019 en wisten 55 minuten aan gegevens binnen te halen. Daarna combineerden ze hun gegevens met eerdere waarnemingen van de Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array (ALMA) en de ruimtetelescoop Hubble.
De stofstaarten in de nieuwe afbeelding komen uit de omringende nevel die waarschijnlijk gevormd is nadat de ster botste met een enorme wolk van gas en stof. Door de verschillende waarnemingen met elkaar te combineren, konden de sterrenkundigen afleiden dat er nog steeds materiaal vanuit de nevel en de staarten naar de stofschijf valt. Ook zagen de onderzoekers dat de ster en de stofschijf waarin mogelijk planeten gaan ontstaan, niet netjes op een lijn draaien. Ze vermoeden dat de materiaalaanvoer de verkeerde uitlijning veroorzaakt.
Tekst gaat verder na afbeelding.
SU Aur, een ster die veel jonger en zwaarder is dan de zon, lijkt op een vliegende vogel met uitgestrekte vleugels in de ruimte. De ster is omgeven door een reusachtige planeetvormende schijf. Deze opname, gemaakt door het SPHERE-instrument op de Very Large Telescope (VLT) van ESO, toont de schijf rond SU Aur in ongekend detail, inclusief de lange stofsporen die ermee verbonden zijn. De ster zelf wordt aan het oog onttrokken door de coronagraaf van het instrument, een techniek die het licht van de centrale ster tegenhoudt, zodat de minder heldere structuren eromheen beter tot hun recht komen. (c) ESO/Ginski et al.
Nog 84 andere jonge sterren te gaan
Hoofdonderzoeker Christian Ginski (Universiteit van Amsterdam) legt uit: "Er zijn al veel volgroeide combinaties van exoplaneten en sterren bekend die niet netjes zijn uitgelijnd, maar hoe die verkeerde uitlijning is gebeurd, is onduidelijk. Onze nieuwe waarneming laat zien dat de verkeerde uitlijning al kan ontstaan in de stofschijf waar exoplaneten aan het groeien zijn."
De onderzoekers gaan de komende tijd extra goed kijken naar SU Aur om te kijken of er jonge exoplaneten ronddraaien. Daarnaast richten de astronomen hun telescopen op nog 84 andere jonge sterren met stofschijven. Ze willen onder meer uitzoeken of er vaak nieuw materiaal vanuit de omgeving op de stofschijf valt. Als dat zo is, dan zou dat wel eens de belangrijkste oorzaak kunnen gaan worden voor de vele niet netjes uitgelijnde exoplaneten.
Wetenschappelijk artikel
Disk Evolution Study Through Imaging of Nearby Young Stars (DESTINYS): Late infall causing disk misalignment and dynamic structures in SU Aur. Door: Christian Ginski et al. In: Astrophysical Journal Letters, 18 februari 2021 (origineel, gratis preprint).
Bewegend plaatje
De onderzoekers maakten ook een bewegend plaatje (animated gif) van SU Aur. De afbeelding ontstaat door het combineren van de gegevens van de Very Large Telescope met die van ALMA. De blauwe contourlijnen bevatten stof dat naar ons toe beweegt. De rode lijntjes toont materiaal dat van ons af beweegt. Mede dankzij deze waarnemingen ontdekten de sterrenkundigen dat er nog steeds materiaal op de stofschijf rond de ster valt. (c) Ginski et al.
Zie ook: foto van de week van ESO