Een internationaal team van astronomen, onder leiding van UvA-sterrenkundige Nanda Rea, heeft een nieuwe magnetar ontdekt. Van dit zeldzame type neutronenster zijn er slechts 15 bekend. De ontdekking wordt binnenkort gepubliceerd in de ‘Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’.
Op 22 augustus 2008 kreeg NASA’s Swift-satelliet een automatische melding van een gigantische uitbarsting van röntgenstraling. Slechts 12 uur later richtten Rea en collega’s ESA’s XMM-Newton röntgentelescoop op de bron en konden de meest gedetailleerde spectra ooit opnemen tijdens het verloop van een magnetar-uitbarsting. Tijdens de meer dan vier maanden durende uitbarsting werden ook honderden kleinere erupties geregistreerd.
De door Rea en collega’s ontdekte magnetar, SGR 0501+4516, staat op zo’n 15.000 lichtjaar van de aarde en was onbekend voordat de uitbarsting zijn bestaan verried. Zo’n uitbarsting vindt plaats als het instabiele magnetische veld de korst van de ster vervormt waardoor materie in een zeer gewelddadige vulkanische eruptie naar buiten wordt gespuwd. Dit materiaal interacteert vervolgens met het magnetische veld, met nog meer vrijkomende energie als gevolg. De gammatelescoop Integral ontdekte deze hoog-energetische straling vijf dagen na de initiële uitbarsting. Binnen tien dagen was deze straling weer verdwenen.
Neutronensterren zijn de overblijfselen van zware sterren en bestaan voor het grootste deel uit neutronen. Een neutronenster heeft een diameter van 20 km, maar is zwaarder dan de zon. Een theelepel neutronenster-materiaal weegt ongeveer 100 miljoen ton. Andere karakteristieke eigenschappen van een neutronenster zijn een snelle rotatie en een sterk magnetisch veld. Magnetars vormen een aparte klasse van neutronensterren. Magnetars zijn jonge neutronensterren met een ultra-sterk magnetisch veld, zo’n 10 miljard keer sterker dan dat van de aarde. Ze vormen de krachtigste magneten in de kosmos.
SGR 0501+4516 is een nieuwe zogeheten soft gamma-ray repeater (SGR). Rea en haar team hebben vervolgwaarneemtijd gekregen op de XMM-Newton en zullen volgend jaar SGR 0501+4516 in kalmere toestand opnieuw gaan bestuderen.
{{italic:Verloop van de magnetar-uitbarsting gezien door XMM-Newton.
Boven: 3D energie-puls-profiel van de rotatie-verandering van de magnetar tijdens het verloop van de uitbarsting. Onder: Verandering van het spectrum als functie van de rotatie tijdens de uitbarsting. De drie kolommen tonen de thermische, non-thermische en totale emissie van de magnetar.}}
Astronomen spotten magnetar na enorme kosmische explosie
