Met de Henry Draper-medaille eert de NAS recent en origineel onderzoek in de astrofysica. Het is de oudste prijs van de NAS en werd voor het eerst uitgereikt in 1886. Sindsdien hebben 54 wetenschappers de medaille toegekend gekregen, onder wie acht Nobelprijswinnaars.
Dit is de derde keer dat de prijs aan een Nederlandse sterrenkundige wordt uitgereikt. In 1955 werd de Nederlandse astronoom Hendrik van der Hulst onderscheiden voor de ontdekking van 21-cm-straling van komische waterstof, en in 1921 Pieter Zeeman voor de ontdekking van het Zeemaneffect.
Falcke en Doeleman zijn beiden de grondleggers van het Event Horizon Telescope (EHT) consortium dat in 2019 de eerste foto van een zwart gat publiceerde. Bij de toelichting op de toekenning schrijft de NAS: ‘Beide wetenschappers speelden een cruciale rol in het realiseren van de foto van het superzware zwarte gat in het centrum van Messier 87, die Einsteins relativiteitstheorie ondersteunt. Hun werk heeft zowel wetenschappelijke aandacht getrokken als die van het grote publiek.’
In 2000 bedacht Falcke de term ‘schaduw van het zwarte gat’ voor het effect van lichtvervorming rond een zwart gat, en voorspelde dat het mogelijk moest zijn een zwart gat met radiotelescopen in beeld te brengen. Hij startte het idee om een netwerk van hoogfrequente radiotelescopen over de hele wereld met elkaar te verbinden.
“Natuurlijk ben ik erg dankbaar en trots zo’n prestigieuze onderscheiding te mogen ontvangen. De prijs is heel zeldzaam en voelt een beetje als een Olympische medaille. Na de publicatie van de foto is er een heleboel baanbrekend onderzoek gepubliceerd waardoor we nog beter begrijpen hoe zwaartekracht rond een zwart gat werkt”, vertelt Heino Falcke. “Maar, wij hebben dit resultaat uiteindelijk alleen kunnen bereiken met teamwork van de hele collaboratie.”
De EHT is een voorbeeld van een wereldwijde teamprestatie die een nauwe samenwerking tussen onderzoekers uit alle windstreken vereiste. Dertien partnerinstituten hebben samengewerkt om de EHT op te richten, waaronder de Radboud Universiteit. Vanuit Nederland zijn ook nog astronomen van de Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden en JIVE betrokken bij het project, evenals de NOVA submm-groep aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dit werd in het begin mogelijk gemaakt door het door de Europese onderzoeksraad (ERC) gesubsidieerde BlackHoleCam-project.
Andere prijzen
De EHT grossiert in prijzen en eervolle vermeldingen. Eerder won het bijvoorbeeld al de Breakthrough prize, de 'Oscar van de wetenschap' en stond het in de eindejaarslijst van het tijdschrift Time. Het EHT-team kreeg de Bruno Rossi-prijs 2020 van de American Astronomical Society. Ook ontving het recentelijk de Britse Royal Astronomical Society Group Achievement Award. Heino Falcke en Shep Doeleman ontvangen samen de Einstein Medaille van de Einstein-Gesellschaft in Bern voor de EHT, zodra de coronapandemie voorbij is.
Op 25 april zal de uitreiking van de Henry Draper-medaille 2021 plaatsvinden. Deze is te volgen via een livestream.