In de middag en avond van maandag 9 mei vindt een Mercuriusovergang plaats. De planeet Mercurius beweegt van 13.12 uur tot 20.41 uur precies tussen de aarde en de zon door en steekt als een donker stipje af tegen de heldere zonneschijf. Er is een verrekijker of telescoop met een speciaal filter nodig om de overgang te kunnen volgen. Experimenteren met bijvoorbeeld een verrekijker en een eclipsbril is gevaarlijk, aldus Marc van der Sluys van de website hemel.waarnemen.com.
Het maximum van de overgang is rond 16.56 uur. Dan bevindt Mercurius zich het dichtst bij het midden van de zonneschijf. Op dat moment staat de zon circa 38 graden boven de horizon. Daardoor is de overgang in onze streken bij helder weer goed zichtbaar.
Mercurius lijkt aan de hemel ruim 150 keer kleiner dan de zon. De overgang is hierdoor niet met het blote oog te zien. Er is een verrekijker of telescoop met een speciaal beschermend filter nodig om de overgang te kunnen volgen. Experimenteren met bijvoorbeeld een verrekijker en een eclipsbril kan volgens Marc van der Sluys van hemel.waarnemen.com erg gevaarlijk zijn. Veel publiekssterrenwachten zijn open en ook diverse universiteiten (RuG, UvA, UL, RU) organiseren een kijkmiddag met speciale, veilige kijkers. Door het donkere stipje voor de zon bereikt slechts 0,004% minder zonlicht de aarde dan normaal, wat geen merkbare invloed heeft.
(tekst gaat verder onder video)
Mercurius staat dichter bij de zon dan de aarde en beweegt hierdoor ongeveer drie keer per jaar tussen de aarde en de zon door, de zogenaamde benedenconjunctie. In de meeste gevallen staat de planeet dan echter boven of onder de zon aan de hemel. Volgens Van der Sluys is gemiddeld in slechts één op de 25 keer een Mercuriusovergang te zien, dus ongeveer iedere 7,5 jaar. De laatste Mercuriusovergang was in 2006, maar die was niet zichtbaar in onze streken. De volgende overgang vindt plaats op 11 november 2019. Daarvan is bij ons alleen de eerste helft zichtbaar.
Ook wanneer er geen overgang plaatsvindt, is Mercurius regelmatig aan de hemel te zien. Doordat de planeet dicht bij de zon staat, is dat meestal in de ochtend- of avondschemering. Het kan lastig zijn om Mercurius te vinden, en een verrekijker kan daarbij helpen. Gedetailleerde informatie over de zichtbaarheid van Mercurius en de andere planeten staat op de website hemel.waarnemen.com.
Over hemel.waarnemen.com
hemel.waarnemen.com is een niet-commerciële website over hemelverschijnselen die met eenvoudige middelen (blote oog, verrekijker, amateurtelescoop) zichtbaar zijn vanuit Nederland en Vlaanderen. De site wordt onderhouden door Marc van der Sluys, sterrenkundige aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Animaties
https://youtu.be/gTtKjCunuMQ : korte animatie (credit: hemel.waarnemen.com)
https://youtu.be/3ZoIUTtNzfk : langere animatie met uitleg (credit: www.astronomie.nl / NOVA)
https://youtu.be/nUXBfMmQnW8 : langere animatie zonder uitleg (credit: www.astronomie.nl / NOVA)