XMM-Newton is een Europese satelliet die gedetailleerde röntgenafbeeldingen maakt en röntgenspectra analyseert.
Het verkrijgen van röntgenspectra is ingewikkeld. Je kunt het röntgenlicht bijvoorbeeld niet met een prisma uiteenrafelen. Het Nederlandse onderzoeksinstituut SRON heeft daarom zogeheten reflectietraliespectrometers ontwikkeld die het röntgenlicht wél uiteen kunnen rafelen.
Twee van drie röntgentelescopen van XMM-Newton bevatten zo'n Nederlandse röntgenspectrometer. Die spectrometers rafelen röntgenlicht van 0,5 tot 3,8 nanometer uiteen. Het spectrum dat zo ontstaat, geeft gedetailleerde informatie over hete gassen in het heelal. Aan de spectrale lijnen is bijvoorbeeld de samenstelling van het gas te zien. Ook de druk, temperatuur en de snelheden van de gassen zijn uit af te leiden.
XMM-Newton draagt bij aan het oplossen van een groot aantal kosmische raadsels. Denk daarbij aan onderzoek naar zwarte gaten, naar exploderende sterren en naar het ontstaan van kosmische structuren. XMM-Newton vond onder andere vermist intergalactisch materiaal en ontdekte een enorm cluster van sterrenstelsels.
XMM-Newton is in 1999 gelanceerd. Hij is 10 meter lang en heeft door de uitgeklapte zonnepanelen een spanwijdte van 16 meter. De satelliet draait in 48 uur rond de aarde en bevindt zich in een ongebruikelijke baan op 7.000 kilometer tot 114.000 kilometer van de aarde. Dankzij de vreemde baan kan de satelliet lange tijd hetzelfde punt aan de hemel volgen.
Bron: SRON, ESA-factsheet, ESA-kids, ESA-overview
Een reflectietraliespectrometer die het röntgenlicht uiteen kan rafelten. Credit: SRON