Nederland heeft één van de grootste radio-observatoria in de wereld: de Westerbork Synthese Radio Telescoop (WSRT). Radiostraling uit het heelal kan vrijwel ongehinderd het aardoppervlak bereiken. Ook door bewolking heen. Daarom kunnen radiotelescopen overal op aarde gebruikt worden.
De WSRT bestaat uit 14 parabolische schotelantennes, elk met een doorsnede van 25 meter. De antennes staan in oost-west richting opgesteld over een totale lengte van bijna drie kilometer. Tien schotels hebben een vaste positie. De vier oostelijke schotels zijn verrijdbaar over een spoor. Door de radiogolven van de afzonderlijke schotels met elkaar te laten interfereren (zie ook onderstaande video) kan een telescoop met een diameter van 2,7 kilometer worden nagebootst. De WSRT is op zijn beurt weer onderdeel van een groot Europees netwerk van radiotelescopen: JIVE.
Tekst gaat door onder video.
Sinds 1970
De WSRT is in 1970 in gebruik genomen. De telescopen worden beheerd door het onderzoeksinstuut ASTRON. Oorspronkelijk werd gemeten bij een frequentie van 1.4 GHz (of 21 cm), maar binnen drie jaar werden daar ontvangers bij 0,6 GHz (50 cm) en 5 GHz (6 cm) aan toegevoegd. In de jaren ‘90 werd de telescoop enorm verbeterd door de nieuwste detectietechnieken toe te passen: de multi-frequentie front-ends (MFFE's), uitgebreide digitale back-end (DZB), de pulsarmachine (PuMa) en nieuwe online software (TMS). In 2018 kwam daar Apertif bij.
Apertif
Apertif wordt ook wel 'de nieuwe ogen' genoemd. Apertif maakt een matrix van gekoppelde antennes op twaalf van de veertien schotels. Daardoor groeit het blikveld van één volle maan naar veertig volle manen. Hierdoor kunnen sterrenkundigen op andere manieren de sterrenstelsels, pulsars en magnetische velden bestuderen. Ook kan de telescoop veel sneller en beter overzichten maken van de noordelijke hemel. Apertif werd officieel in 2018 in gebruik genomen, maar het allereerste beeld van 1 schotel met Apertif was er al in 2008 en de eerste scherpe beelden kwamen in 2017 beschikbaar.
Wetenschap
De WSRT is oorspronkelijk gemaakt om naar waterstof te kijken. Waterstof is het simpelste, meest voorkomende scheikundige element in het heelal. Met de WSRT kunnen de bewegingen gevolgd worden van waterstofgas in ons melkwegstelsel en in andere sterrenstelsels. Zo kan onder meer de massa van sterrenstelsels worden bepaald. Andere zaken die met de WSRT worden bestudeerd zijn de achtergrondstraling, ofwel de 'echo' van het ontstaan van het heelal. Daarnaast kijken sterrenkundigen met de telescopen onder andere naar de straalstromen van neutronensterren en superzware zwarte gaten, naar het gas dat supernova’s uitstoten en naar de stralingsgordel van Jupiter.
WSRT bezoeken
De radiotelescopen staan vlak bij het dorpje Hooghalen, aan de rand van het Hingsteveen naast het voormalige Kamp Westerbork. Er lopen twee wandelroutes naar de WSRT. Eén is het het melkwegpad, een educatieve route door het bos langs een schaalmodel van ons zonnestelsel.
Bron: ASTRON, geschiedenis, bezoekersinformatie, Apertif op NOVA-site